Στοχεύει στην ανάδειξη της ιστορικής ταυτότητας της πόλης του Βόλου και αποτελεί έναν ισχυρό μουσειακό πόλο. Παράλληλα, συμβάλλει στην ενίσχυση του πολιτισμικού αποθέματος της περιφέρειας Θεσσαλίας, στη διάσωση και προβολή της βιομηχανικής κληρονομιάς καθώς και στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή της Μαγνησίας. Ο λόγος για το Μουσείο Πλινθοκεραμοποιΐας Τσαλαπάτα, που προστέθηκε στο δυναμικά αναπτυσσόμενο Δίκτυο Θεματικών Τεχνολογικών Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ).

Σύμφωνα με στοιχεία της Δημοτικής Επιχείρησης Μελετών Κατασκευών και Ανάπτυξης Βόλου (ΔΕΜΕΚΑΒ), το ατμοκίνητο πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα κτίσθηκε το 1925 από τους αδελφούς Σπ. και Νικ. Τσαλαπάτα, με τις οδηγίες Βέλγων μηχανικών, με σκοπό την παραγωγή τούβλων και κεραμιδιών. Καταλαμβάνει μια έκταση 22.000 τ.μ., από τα οποία 7.500 τ.μ. είναι στεγασμένα. Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του απασχολούσε 125 – 150 άτομα και είχε εγκατεστημένη ισχύ 150 ίππων με ταυτόχρονη παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος για τις ανάγκες του εργοστασίου.
Το 1928 έγινε επέκταση του εργοστασίου. Η εγκατεστημένη ισχύς ανέρχεται πλέον στους 300 ίππους το δε προσωπικό στα 200 – 250 άτομα. Τα προϊόντα του εργοστασίου ήταν διάφοροι τύποι τούβλων (οκτάτρυπα, εξάτρυπα, συμπαγή), κεραμίδια Γαλλικού τύπου (Μασσαλίας), κεραμίδια Ελληνικού τύπου (Βυζαντινά) καθώς και κορυφοκέραμα.
Η ετήσια παραγωγή του εργοστασίου έφτανε τα 8.000.000 – 9.000.000 τεμάχια διαφόρων τύπων. Η παραγωγή του εργοστάσιου διακόπτεται δυο φορές: μια κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου και μια με τους σεισμούς του 1955 που υπέστη σοβαρές ζημίες. Η αποκατάσταση των ζημιών αυτών έγινε δυστυχώς με πρόχειρο τρόπο, συνήθως με ξύλινες κατασκευές για τα κτίρια και διάφορες ευρεσιτεχνίες για το μηχανολογικό εξοπλισμό.
Στη δεκαετία του ’60, το εργοστάσιο διακόπτει την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος για τις ανάγκες του και συνδέεται στο εθνικό δίκτυο της ΔΕΗ. Την ίδια περίοδο αγοράζονται ηλεκτροκίνητα μηχανήματα επεξεργασίας της πρώτης ύλης καθώς και παραγωγής τούβλων και κεραμιδιών. Το προσωπικό μειώνεται στα 80 άτομα. Το 1975, το πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα διακόπτει οριστικά την λειτουργία του λόγω του ανταγωνισμού και των συσσωρευμένων οικονομικών απαιτήσεων.
Το 1994, ο Δήμος Βόλου αγοράζει το συγκρότημα από τους κληρονόμους Τσαλαπάτα στο πλαίσιο του προγράμματος URBAN και λίγο αργότερα η Δημοτική Επιχείρηση Μελετών Κατασκευών και Ανάπτυξης Βόλου (ΔΕΜΕΚΑΒ) εκπονεί τις μελέτες για την αποκατάσταση των χώρων, του μηχανολογικού εξοπλισμού, καθώς και την ένταξη νέων χρήσεων. Οι εργασίες αποκατάστασης άρχισαν το 1998 και τελείωσαν το 2001.
Το πλινθοκεραμοποιείο περιλαμβάνει συγκρότημα βιομηχανικών κτιρίων 7.600 τ.μ. και υπόστεγους χώρους 4.900 τ.μ. Αποτελεί σημαντικό δείγμα διασωζόμενου βιομηχανικού συγκροτήματος στο είδος του, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η μοναδικότητά του έγκειται στο γεγονός ότι διατηρούνται όλα τα στοιχεία των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού στις διάφορες φάσεις παραγωγής, από την ατμοκίνηση μέχρι τη χρήση του ηλεκτρισμού, ενώ συντηρείται σε άριστη κατάσταση και η κάμινος Hoffmann και μάλιστα στην αρχική της μορφή, με τη χρήση κάρβουνου ως καύσιμου υλικού. Το σύνολο του συγκροτήματος έχει κριθεί διατηρητέο με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού (ΦΕΚ 593 / 6.7.95).
Η ιστορική σημασία του εργοστασίου, η ανάγκη διατήρησης της βιομηχανικής κληρονομιάς, αλλά και η κεντρική του θέση στον ιστό της πόλης, συνετέλεσαν στην απόφαση της δημοτικής αρχής να επιλεγεί το συγκρότημα ως επίκεντρο των παρεμβάσεων αναβάθμισης της συνοικίας των Παλαιών μέσω της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας URBAN.
Στο πλαίσιο του προγράμματος URBAN, το εργοστάσιο αγοράσθηκε από το Δήμο Βόλου το 1995 και χρηματοδοτήθηκε η αποκατάσταση των κτιρίων και η ένταξη σ’ αυτά νέων χρήσεων για τη δημιουργία ενός σύγχρονου πολυδύναμου πολιτιστικού κέντρου, αφιερωμένου στη βιομηχανική και χειροτεχνική παράδοση και την καλλιτεχνική δημιουργία, το οποίο περιλαμβάνει: μουσείο Βιομηχανικής Ιστορίας,20 χειροτεχνικά εργαστήρια, εκθετήρια και μικρά εμπορικά καταστήματα για παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής, χώρους εκθέσεων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, βιβλιοθήκη, αίθουσα video-wall και κινηματογράφο και χώρους αναψυχής (καφέ, εστιατόριο, ουζερί).
Βιομηχανικό Μουσείο
Σημαντική θέση κατέχει το Βιομηχανικό Μουσείο, που στοχεύει στην αξιοποίηση και ανάδειξη των εγκαταστάσεων και του μηχανολογικού εξοπλισμού του παλιού κεραμοποιείου.
Το Βιομηχανικό Μουσείο περιλαμβάνει τους ακόλουθους χώρους: τριβεία αργίλου, δεξαμενές διήθησης αργίλου, λεβητοστάσιο, αίθουσα παραγωγής, παλιά ξηραντήρια, νέα ξηραντήρια, φούρνος HOFFMAN, χώρος υποστήριξης – βοηθητικών λειτουργιών φούρνου, πατάρι φούρνου, μύλος (και ράμπα), ημιυπαίθριος χώρος εκθετηρίων. Στους παραπάνω χώρους διατηρείται ο μηχανολογικός εξοπλισμός του πλινθοκεραμοποιείου που έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέος στο σύνολό του από το Υπ. Πολιτισμού.
Το Μουσείο θα μπορούσε να συμπληρωθεί μελλοντικά και με άλλα εκθέματα της βιομηχανικής ιστορίας της πόλης.
Η λειτουργία του Μουσείου Βιομηχανικής Ιστορίας του πλινθοκεραμοποιείου Τσαλαπάτα συμβάλλει στην ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού (πολιτιστικού, μορφωτικού, σχολικού και ειδικών ενδιαφερόντων), σε συνάρτηση με την ανάδειξη του ιστορικού ενδιαφέροντος της περιοχής Παλαιών και την ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου της ευρύτερης περιοχής. Στόχος είναι η αύξηση του μέσου χρόνου παραμονής στην πόλη των διερχομένων τουριστών που σήμερα κατευθύνονται προς Πήλιο και Σποράδες.
Πηγή: ΑΠΕ
helectra
