Μεγάλη έκθεση σπάνιων φωτογραφικών τεκμηρίων, με θέμα την ιστορία και τον πρώτο διωγμό των Ελλήνων της Φώκαιας (1913-1920), παρουσιάζεται στο Μουσείο Ιστορίας της Μασσαλίας, από τις 25 Μαρτίου έως τα τέλη Μαΐου. Πρόκειται για περισσότερες από 120 πρωτότυπες φωτογραφίες του Γάλλου αρχαιολόγου Φελίξ Σαρτιώ (Felix Sartiaux, 1876-1944), όπως και γραπτές μαρτυρίες του ιδίου και συνεργατών του, για τα γεγονότα εκείνης της περιόδου. Την έκθεση διοργανώνουν η πόλη της Μασσαλίας, το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας-Γενικό Προξενείο Μασσαλίας και η Κοινότητα Παλαιάς Φώκαιας Αττικής, με χορηγό τη Ριζάρειο Σχολή.

Ο Φελίξ Σαρτιώ (Felix Sartiaux, 1876-1944), Γάλλος μηχανικός και αρχαιολόγος, ήταν ο πρώτος που οργάνωσε αρχαιολογικές ανασκαφές στην Αρχαία Φώκαια της Μικράς Ασίας, το 1913, 1914 και 1920. Όταν ξέσπασε ο διωγμός της Φώκαιας στις 12 Ιουνίου 1914 (30 Μαΐου με το παλαιό ημερολόγιο) βρέθηκε εκεί για δεύτερη φορά και οι διωκόμενοι Φωκιανοί βρήκαν προστασία κοντά του, αφού ο επιφανής φιλέλληνας κατόρθωσε, με τη βοήθεια των συνεργατών του, να υψώσει τη σημαία της Γαλλικής Δημοκρατίας σε τέσσερα σπίτια και έτσι να σώσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού από τη μανία των Τσετών.
Το 1919-1920 επέστρεψε στη Φώκαια μαζί με τους Φωκιανούς πρόσφυγες, οι οποίοι επανεγκαταστάθηκαν στις πατρογονικές τους εστίες. Φωτογράφισε όλες τις στιγμές της χαράς και της θλίψης του τόπου, δημοσίευσε κείμενα και πολύ λίγες φωτογραφίες από όσα είχε δει και ζήσει ως μάρτυρας του διωγμού. Όλο του το έργο είναι αφιερωμένο στην τέχνη της Μικράς Ασίας, με επίκεντρο τη Φώκαια. Αυτή η άγνωστη πτυχή της ιστορίας του ελληνικού έθνους και ειδικότερα των Φωκιανών, που η μοίρα τους έλαχε να έχουν υποστεί όχι έναν, αλλά δύο διωγμούς, το 1914 και το 1922, έρχεται να φωτιστεί με την πρόσφατη ανακάλυψη, από τον ιστορικό φωτογραφίας Χάρη Γιακουμή, πρώτα όλου του φωτογραφικού αρχαίου του Σαρτιώ και ακολούθως του υπόλοιπου γραπτού του αρχείου.
Μέσα στην προσωπική δερμάτινη βαλίτσα του, εκτός από το συμβολικό και ιδιαίτερα συγκινητικό πορτρέτο του Εθνομάρτυρα Χρυσοστόμου Σμύρνης, βρέθηκαν όλα τα άρθρα και οι σημειώσεις του Σαρτιώ και των συνεργατών του για τα θλιβερά γεγονότα του 1914. Μας φανερώνουν τον πλέον σημαντικό μάρτυρα και πιστό φίλο του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, που τόσο τον αγάπησε και υποστήριξε σε όλες της δύσκολες στιγμές της ύπαρξής του.

Το βιβλίο και η έκθεση αυτή συνιστούν φόρο τιμής στον λαό της Φώκαιας, με την τόσο ένδοξη ιστορία και παρελθόν. Μια ιστορία που ανάγεται στα κλασικά χρόνια, όταν ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. οι Φωκαείς ίδρυσαν διάφορες αποικίες-σταθμούς στη Μεσόγειο (τη Μασσαλία στη Γαλλία, το Εμπόριον στην Ισπανία, την Ελέα στην Ιταλία κ.ά.) και έτσι διέδωσαν τον ελληνικό πολιτισμό στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Ο πολυτελέστατος τόμος 320 σελίδων, περιέχει 200 φωτογραφίες και κείμενα του Φελίξ Σαρτιώ, κείμενα του Χάρη Γιακουμή, του Γάλλου αρχαιολόγου Antoine Hermary και του Μανώλη Τσαλικίδη, προέδρου της κοινότητας Παλαιάς Φώκαιας Αττικής. Ο Χάρης Γιακουμής, μαζί με τον Γενικό Πρόξενο της Ελλάδας στη Μασσαλία και τον κ. Τσαλικίδη, θα μιλήσουν για την έκθεση σε συνέντευξη Τύπου, ανήμερα της 25ης Μαρτίου, ενώ τα εγκαίνια θα τελεστούν το βράδυ της ίδιας ημέρας στο Μουσείο Ιστορίας, παρουσία και του δημάρχου της πόλης.
Οι σημερινοί Μασσαλιώτες Γάλλοι είναι υπερήφανοι για την ελληνική καταγωγή τους και σε αυτούς αφιερώνεται η έκθεση, όπως μας αναφέρει ο κ. Αλεξανδρίδης. Η ένδοξη ιστορία της Μασσαλίας ανάγεται στα κλασικά χρόνια, όταν ήδη, από τον 6ο αιώνα π.Χ., οι Φωκαείς ίδρυσαν διάφορες αποικίες-σταθμούς στη Μεσόγειο, μεταξύ των οποίων και η Μασσαλία. Στις μέρες μας, στην περιοχή της Μασσαλίας αναπτύσσουν δραστηριότητα πολλοί σύλλογοι ελληνικής καταγωγής πολιτών και φιλελλήνων.
Πηγές: ΑΠΕ και η εφημερίδα ΠΡΩΪΝΑ ΝΕΑ της Ηπείρου