Στιβ Βρανάκης: Ο Σφακιανός που στέλνει τις ιδέες του στο Διάστημα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Στο ραντεβού ήρθε με τη γυναίκα του. «Με βοηθάει στη γλώσσα», είπε και έτσι ήταν. Ο Βρανάκης μπορεί να έχει βλέμμα Σφακιανού, γεννήθηκε όμως στο Βανκούβερ του Καναδά. Στις δέκα λέξεις που μου λέει οι τρεις είναι αγγλικά. Οι άλλες ελληνικά ή κρητικά. «Τα παιδιά μου όμως θα μιλάνε καλύτερα ελληνικά». Βλέπει ότι δεν τον πιστεύω και συνεχίζει. «Γι’ αυτό όποτε είναι να γεννήσει η Αννα παίρνουμε το αεροπλάνο και ερχόμαστε στην Αθήνα. Να γεννήσει στην πατρίδα».

Νικόλαος Ρομπάκης: «Χρησιμοποίησε τον εγκέφαλό σου, αλλιώς θα τον χάσεις!»

Γεννήθηκε στη Φοινικούντα της Μεσσηνίας, σπούδασε Χημεία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και αφού εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις έφυγε για σπουδές, με υποτροφία, στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, όπου τελικά εγκαταστάθηκε μόνιμα, για να διακριθεί στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.

Ένας Έλληνας στο Πρίνστον

Αν αναζητήσουμε έναν ζώντα Έλληνα φιλόσοφο του οποίου το έργο έχει κερδίσει δίκαια τη διεθνή αναγνώριση, το όνομα Αλέξανδρος Νεχαμάς είναι το πρώτο που έρχεται αμέσως στο νου μας.

Καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον των ΗΠΑ, ο Αλέξανδρος Νεχαμάς έχει τιμηθεί με πολλά διεθνή βραβεία για το φιλοσοφικό και διδακτικό του έργο. Ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τη φιλοσοφία ο Νεχαμάς διαφέρει ουσιαστικά από την καθιερωμένη ακαδημαϊκή άποψη που επικρατεί στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Στην κυρίαρχη τάση, που θέλει τη φιλοσοφία να μοιάζει όλο και περισσότερο με την επιστήμη, ο Νεχαμάς αντιπαραθέτει μιαν αντίληψη της φιλοσοφίας ως τέχνης του βίου, η οποία ανάγεται στους αρχαίους Έλληνες και ξεκινάει με τον Σωκράτη. Όπως δείχνει στο βιβλίο του «Η τέχνη του βίου» (Νεφέλη, 2001), ο Σωκράτης καθιέρωσε τον εαυτό του ως μοναδικό και αλησμόνητο άτομο. Υπήρξε δηλαδή ο άνθρωπος «που δημιούργησε τον εαυτό του χωρίς ποτέ να δείξει σε κανέναν πως το έκανε».

Το παράδειγμα του Σωκράτη ακολούθησαν, από διαφορετικούς δρόμους, ο Μοντέν, ο Νίτσε και ο Φουκό, στην προσπάθειά τους να πλάσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους και να αναζητήσουν νέους τρόπους ζωής.

Όλοι αυτοί έζησαν ως μοναδικά άτομα, αξιοθαύμαστα για τις διαφορές τους από τον υπόλοιπο κόσμο. Όλοι τους άσκησαν τη φιλοσοφία ως τέχνη του βίου.

Ταυτόχρονα όμως δεν παρουσίαζαν τον εαυτό τους ως πρότυπο το οποίο πρέπει να μιμηθούν και οι άλλοι. Γιατί όλοι τους πίστευαν ότι δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος ζωής που να είναι καλός για τον καθένα. Όλοι τους άλλωστε διέφεραν από τους υπόλοιπους ανθρώπους και βάδιζαν ενάντια στο ρεύμα της εποχής τους, επιδιώκοντας τη διαφορά, την πρωτοτυπία, την επέκταση των ορίων του νοητού και του πιθανού.

Και δεν μπορεί να υπάρχει γενική συνταγή για το πώς να γίνει κανείς διαφορετικός. Η φιλοσοφία ως τέχνη του βίου μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Ο Μοντέν κατανόησε ότι το να ακολουθήσει το παράδειγμα του Σωκράτη σημαίνει να προσπαθήσει να γίνει κάτι διαφορετικό από αυτόν. Ο Νίτσε πάλεψε ενάντια σε όλα όσα αντιπροσώπευε ο Σωκράτης, αλλά στο βάθος προσπαθούσε και αυτός να αποκτήσει την ικανότητα να πλάθει ο ίδιος τον εαυτό του. Και η προβληματική της «επιμέλειας του εαυτού» που επεξεργάστηκε ο Φουκό -η οποία παραπέμπει στο σωκρατικό «εαυτού επιμελείσθαι»– εκφράζει πρωτίστως το ενδιαφέρον του να εξερευνήσει νέους τρόπους ζωής.

Με το έργο του «Νίτσε: Η ζωή σαν λογοτεχνία» ο Νεχαμάς πρότεινε μιαν ερμηνεία του νιτσεϊκού έργου, που αναγνωρίζεται διεθνώς ως εξαιρετική συμβολή στην κατανόηση της σκέψης του Νίτσε. Σύμφωνα με τον Νεχαμά, ο Νίτσε ήθελε να διαφοροποιηθεί ριζικά από τον δογματισμό της φιλοσοφικής παράδοσης. Γι’ αυτό και υποστήριζε με επιμονή ότι κάθε άποψη -ακόμη και η δική του άποψη- είναι μόνο μία ανάμεσα σε πολλές δυνατές ερμηνείες. Από την άλλη μεριά, ο Νίτσε έβλεπε τον κόσμο σαν να ήταν έργο τέχνης και ειδικότερα σαν να ήταν λογοτεχνικό κείμενο. Και στηρίχθηκε συχνά σε αισθητικά υποδείγματα για να ερμηνεύσει και να αξιολογήσει τον κόσμο και τις πράξεις των ανθρώπων.

Ο Νεχαμάς αναδεικνύει αυτά τα δύο κεντρικά μοτίβα της σκέψης του Νίτσε: Τον προοπτικισμό του («υπάρχουν μόνον ερμηνείες») και τον αισθητισμό του (ο κόσμος ως κείμενο προς ερμηνεία). Με αυτά τα ερμηνευτικά κλειδιά μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα το νόημα της προσπάθειας του Νίτσε να διαχωρίσει τον εαυτό του από την προηγούμενη φιλοσοφία. Αυτό που θέλει να απορρίψει ο Νίτσε είναι ο δογματισμός που θεωρεί ότι μπορεί να υπάρξει μια ολική ή τελική θεωρία, μια άποψη που να ενσωματώνει και να ερμηνεύει όλα τα δεδομένα. Έτσι εξηγείται η φαρμακερή αμφισβήτηση στην οποία υποβάλλει την αξία της αλήθειας και της γνώσης. Έτσι εξηγούνται επίσης οι επιθέσεις του εναντίον της ηθικής, η οποία θέλει να είναι απόλυτη και καθολική και προτείνει κώδικες διαγωγής προς τους οποίους πρέπει όλοι να συμμορφώνονται. Κατά τον Νεχαμά, ο αμοραλισμός του Νίτσε δεν είναι το ωμό εγκώμιο του εγωισμού και της σκληρότητας, με το οποίο συχνά συγχέεται. Είναι μάλλον η αντίδραση ενός ελεύθερου πνεύματος στην ισοπεδωτική επενέργεια της ηθικής, στην απολυτότητα των κανόνων της που αντιστοιχεί στην ανάγκη της αγέλης για υπακοή. Η απαίτηση του Νίτσε να τοποθετηθούμε πέρα από το καλό και το κακό πρέπει να ερμηνευθεί σε συνάρτηση με την επιθυμία του να γίνουμε «οι ποιητές της ζωής μας». Και το σπουδαιότερο ίσως επίτευγμα του Νίτσε είναι το ότι δημιούργησε τον εαυτό του.

Στο υπέροχο βιβλίο του «Μόνο μια υπόσχεση ευτυχίας. Η θέση του ωραίου στην τέχνη και στη ζωή» («Νεφέλη», 2010), ο Νεχαμάς προσπαθεί να δείξει ότι το ωραίο δεν περιορίζεται στο πεδίο των τεχνών, όπου το έχει εξορίσει η φιλοσοφία μετά τον Καντ, αλλά συνδέεται στενά με τη ζωή, με τους ανθρώπους και την καθημερινότητά τους. Συμφωνεί με τον Πλάτωνα ότι το ωραίο είναι το θήραμα του έρωτα, αλλά δεν συμμερίζεται την πλατωνική βεβαιότητα ότι η αναζήτηση του ωραίου οδηγεί αναγκαστικά στην αρετή και στην ευδαιμονία. Το ωραίο, ωστόσο, μπορεί να γίνει ένα έναυσμα για δημιουργία, να φέρει κοντά την τέχνη στη ζωή. Καθώς πυροδοτεί την επιθυμία μας να το γνωρίσουμε και να το κατανοήσουμε, το ωραίο μπορεί να μας βοηθήσει να δώσουμε πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις στο σωκρατικό ερώτημα «πώς πρέπει να ζει κανείς». [Ελευθεροτυπία]

helectra

Τα γονίδια παίζουν ρόλο στη δημιουργία ή όχι μιας φιλίας

Νικόλας Χρηστάκης

Τα γονίδια του κάθε ανθρώπου παίζουν το δικό τους ρόλο στη δημιουργία ή όχι μιας φιλίας και γενικότερα των δικτύων φίλων που έχουν οι άνθρωποι, σύμφωνα με μια νέα έρευνα του γνωστού ελληνο-αμερικανού επιστήμονα Νικόλα Χρηστάκη του πανεπιστημίου Χάρβαρντ (συγγραφέα του βιβλίου «Συνδεδεμένοι», που έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά), σε συνεργασία με τον συνεργάτη του Τζέημς Φάουλερ του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας.

Οι δύο ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι ομάδες και τα δίκτυα των φίλων δείχνουν σημάδια γενετικών ομοιοτήτων. Οι επιστήμονες, χρησιμοποιώντας δεδομένα από δύο ανεξάρτητες γενετικές μελέτες, ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι που διαθέτουν ένα γονίδιο (DRD2), το οποίο κωδικοποιεί τον υποδοχέα της ντοπαμίνης D2 και έχει σχετιστεί με τον αλκοολισμό, τείνουν να κάνουν παρέα, πιθανώς επειδή ευχαριστιούνται να πίνουν μαζί (κάτι που, παρεμπιπτόντως, μπορεί να επιδεινώσει τον αλκοολισμό και των δύο).

Αντίθετα, όσοι διαθέτουν ένα άλλο γονίδιο (CYP2A6) που έχει σχετιστεί με τον μεταβολισμό ξένων προς τον οργανισμό ουσιών όπως η νικοτίνη, καθώς και με μια προσωπικότητα ανοιχτή σε νέες ιδέες, δεν γίνονται συνήθως φίλοι μεταξύ τους.

Θεσσαλονίκη, η αδελφή του Μεγαλέξανδρου

Συλλογή μεταξοτυπιών και πρωτότυπων έργων του καθηγητή Ευθύμιου Βαρλάμη, από τον κύκλο «Θεσσαλονίκη, η αδελφή του Μεγαλέξανδρου», παρουσιάζονται στη Θεσσαλονίκη.

Η Θεσσαλονίκη και ο αδερφός της ο Μεγαλέξανδρος, το μυστικό του Λευκού Πύργου με τη γοργόνα των θρύλων και των παραμυθιών, η παλιά Θεσσαλονίκη, οι γειτονιές και τα σπίτια της, αποτυπώνονται με μοναδικό τρόπο από τον Ευθύμιο Βαρλάμη, ο οποίος θεωρείται από τους εξέχοντες καλλιτέχνες της ελληνικής διασποράς.

Πρόκειται για μία συλλογή μεταξοτυπιών, και πρωτότυπων έργων, από τον φημισμένο κύκλο έργων του Βαρλάμη, «Θεσσαλονίκη, η αδελφή του Μεγαλέξανδρου», που παρουσιάζονται στο ξενοδοχείο Ηλέκτρα Παλλάς της Θεσσαλονίκης έως τις 20 Ιανουαρίου 2011.

ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Την προβολή και υιοθέτηση ενός νέου αξιακού κώδικα επεδίωκαν οι υπεύθυνοι εκπαίδευσης για τους Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες, στις πρώην ανατολικές χώρες, μέσα από τη συγγραφή των σχολικών βιβλίων. Στο συμπέρασμα αυτό συντείνει έρευνα της Μαρίας Μποντίλα, Δρ. Ιστορίας της Εκπαίδευσης, στοιχεία της οποίας παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο της έκθεσης, με τίτλο: «100 Χρόνια Σχολικό Βιβλίο: 1884-1984».

Η προσπάθεια υιοθέτησης ενός νέου αξιακού κώδικα φαίνεται εκ πρώτης, όπως επισημαίνει η κ. Μποντίλα, από την επιλογή των κειμένων που παρατίθενται στα βιβλία.

Τα κείμενα των βιβλίων είναι τριών ειδών. Είναι κείμενα λογοτεχνικά, ήδη γνωστά και καταξιωμένα στην Ελλάδα, με αναφορές στις ήδη υπάρχουσες ιστορίες της Λογοτεχνίας. Είναι, επίσης, κείμενα λογοτεχνικά, στρατευμένα, γνωστών αλλά και αγνώστων συγγραφέων του αριστερού πολιτικού χώρου και είναι και κείμενα «επικαιρικά» γραμμένα ad hoc, για να εξυπηρετήσουν κάποιες συγκεκριμένες ανάγκες, μια συγκεκριμένη στιγμή.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι, όπως επισημαίνει η ερευνήτρια, τα κείμενα που αναφέρονται στο θάνατο του Μπελογιάννη.

«Η εκτέλεση του Μπελογιάννη έγινε στις 30 Μαρτίου του 1952 και στο βιβλίο της Δ΄ Δημοτικού που εκδόθηκε στις 23-6-1953 υπάρχουν μικρά αποσπάσματα από ποιήματα και πεζά. Στο Αναγνωστικό επίσης της Στ΄ Δημοτικού που τυπώθηκε το Σεπτέμβριο του 1954 υπάρχει ένα κείμενο του Ν. Ζαχαριάδη αφιερωμένο στον Ν. Μπελογιάννη. Ένα άλλο παράδειγμα είναι δύο κείμενα των Αναγνωστικών που αναφέρονται στη θέση του ΚΚΕ όσον αφορά στην αποστολή Ελλήνων στρατιωτών στην Κορέα και το διήγημα ‘Οι αποφυλακισμένοι’ της Διδούς Σωτηρίου, στο Αναγνωστικό για την Ζ΄ τάξη του 1964″, σημειώνει η κ. Μποντίλα.

Κείμενο: Αποστόλης Ζώης

helectra