Οι επτά ναοί της Αθηνάς
Η ιστορία του Ιερού Βράχου και των ανυπέρβλητων μνημείων του.
«Δεν υπάρχει τίποτε ισοδύναμο με τον Παρθενώνα στην αρχιτεκτονική της οικουμένης και όλων των εποχών. Είναι η πιο κρίσιμη στιγμή που ο άνθρωπος, διαπνεόμενος από τις ευγενέστερες σκέψεις, τις αποκρυσταλλώνει σε μια πλαστική φωτός και σκιάς. Η modenature του Παρθενώνα είναι αλάθητη, αμείλικτη. Η αυστηρότητά του ξεπερνά τις συνήθειές μας και τις φυσιολογικές δυνατότητες του ανθρώπου. Εδώ εδραιώνεται η καθαρότερη μαρτυρία της φυσιολογίας των αισθήσεων και της μαθηματικής θεώρησης που μπορεί να συνδέεται με αυτήν, καθηλώνεται κανείς στις αισθήσεις του, καθηλώνεται στον νου του, αγγίζει τον άξονα της αρμονίας»
ΛΕ ΚΟΡΜΠΥΖΙΕ Παρίσι,1922
Σημείο αναφοράς για τον δυτικό πολιτισμό αυτός ο Βράχος στο κέντρο της Αθήνας, φορτισμένος από την ιστορία και από τα επιτεύγματα των ανθρώπων. Πόλος έλξης και για τη νεότερη εποχή, από τη στιγμή που η Ευρώπη «ανακάλυψε» τις ρίζες της στα ερείπια που άφησαν οι αιώνες. Με σεβασμό έφθαναν οι αρχαίοι προσκυνητές στον Ιερό Βράχο, με βαθιά πνευματική διάθεση οι περιηγητές του 18ου και του 19ου αιώνα από τη Δύση αναζητώντας ένα ιδανικό για να αφιερωθούν, ευφρόσυνα αλλά επιφανειακά την προσεγγίζουν σήμερα τα σμήνη των τουριστών προσπαθώντας να κατανοήσουν μέσα σε ελάχιστο χρόνο τον μεγαλύτερο πολιτισμό της αρχαιότητας.
Πόλις ήταν το όνομα που υπήρχε για την Ακρόπολη στα χρόνια του Θησέα, ένας οχυρωμένος βράχος από τον 13ο αι. π.Χ.- εποχή των μυκηναϊκών μεγάρων-, με κατοίκηση όμως από τη Νεολιθική Εποχή, αφού από νωρίς είχε επιλεγεί από τους ανθρώπους για την ασφάλεια που προσέφερε και για την αυτάρκειά του σε νερό. Βαθιά ήταν η πεποίθηση των κατοίκων της Αθήνας άλλωστε ότι ήταν αυτόχθονες και συνδέονταν με τη θεά Αθηνά. Καθαρά ιερό χαρακτήρα απέκτησε ο χώρος τον 8ο αι. π.Χ. με την καθιέρωση της λατρείας της Αθηνάς Πολιάδος και έκτοτε αλλεπάλληλα ιερά αφιερωμένα στη θεά χτίστηκαν στην Ακρόπολη, επτά συνολικά στη διάρκεια δυόμισι αιώνων.
Το πρόγραμμα
Σημαντικός ήταν ο Εκατόμπεδος, δωρικός ναός από πωρόλιθο, που, όταν αντικαταστάθηκε από νέο, τα πώρινα γλυπτά του ενταφιάστηκαν και έτσι διατήρησαν τα χρώματά τους μέσα στον χρόνο ώσπου να αποκαλυφθούν από τις ανασκαφές του 1888. Από τον επόμενο μαρμάρινο ναό εξάλλου έχει διατηρηθεί το περίφημο γλυπτό της Αθηνάς σε σκηνή Γιγαντομαχίας αλλά εντελώς αποσπασματικά σώζεται η σύνθεση με λιοντάρια που πάλευαν με ταύρο. Στη συνέχεια και με την επικράτηση της Δημοκρατίας οι Αθηναίοι θέλησαν να ανεγείρουν νέο ναό για την Αθηνά, τον αποκαλούμενο σήμερα προ-Παρθενώνα, ο οποίος όμως ουδέποτε ολοκληρώθηκε καθώς καταστράφηκε από τους Πέρσες.
Το μεγαλεπήβολο οικοδομικό πρόγραμμα του Περικλή διήρκεσε όλο το δεύτερο μισό του 5ου αι. π.Χ., όταν η Αθήνα ήταν πλέον το σημαντικότερο πνευματικό κέντρο του τότε γνωστού κόσμου. Ηταν ο αποκαλούμενος Χρυσούς Αιών του Περικλέους κατά τον οποίο χτίστηκαν ο Παρθενώνας, τα Προπύλαια, το Ερέχθειο και ο ναός της Αθηνάς Νίκης. Αθηναίοι και ξένοι, ελεύθεροι και δούλοι, εργάστηκαν για την ανέγερσή τους. Το ημερομίσθιο ήταν μία δραχμή.
Το θαύμα
Ο Παρθενώνας σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες Ικτίνο και Καλλικράτη, στη γλυπτική πρωτοστάτησε ο ανανεωτής της τέχνης Φειδίας, φίλος του Περικλή, με τους μαθητές του Αγοράκριτο και Αλκαμένη, και μαζί τους δούλεψαν 250 καλλιτέχνες και τεχνίτες. Ο ναός χτίστηκε μέσα σε εννέα χρόνια (447-438 π.Χ.), το μάρμαρο ήρθε από την Πεντέλη και τα χρήματα προήλθαν από την εκμίσθωση των αργυρωρυχείων του Λαυρίου αλλά και από πολεμικά λάφυρα, προσφορές στην Αθηνά. Οσο για το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς που υπήρχε μέσα στον ναό, έφερε επάνω του 1.150 κιλά χρυσού.
Αλλά οι αριθμοί δεν λένε τίποτε για το θαύμα που συντελέστηκε σε αυτά τα χρόνια. Περίοπτος και περίβλεπτος αυτός ο ναός με την τελειότητα της μορφής, των αναλογιών και της γλυπτικής του να γεμίζει υπερηφάνεια τους αρχαίους Αθηναίους- και να στοιχειώνει τους σύγχρονους ως μέτρο σύγκρισης-, δεν ήταν βεβαίως ένα απλό έργο αρχιτεκτονικής. Ηταν το κτίριο-σύμβολο που εξέφραζε τα επιτεύγματα της Δημοκρατίας στα πεδία της πολιτικής, του πνεύματος και της τέχνης, το λίκνο εν τέλει του δυτικού πολιτισμού.
Οι ναοί
Το Ερέχθειο, αυτό το κομψό οικοδόμημα με τη μικρή στοά, στην οποία τη θέση των κιόνων έχουν καταλάβει έξι αγάλματα κορών που φιλοτεχνήθηκαν από τον γλύπτη Αλκαμένη ή κατ΄ άλλους από τον Καλλίμαχο, αποτελεί ένα άλλο σύμβολο μοναδικής αρχιτεκτονικής έμπνευσης. Ο μικρός κλασικός ναός της Αθηνάς Νίκης, έργο του Καλλικράτη, προκαλούσε τον θαυμασμό για τον πλούσιο και εξαίρετο γλυπτό του διάκοσμο. Οσο για τα μνημειώδη Προπύλαια, που βλέπει και σήμερα ο επισκέπτης, χτισμένα μετά την ολοκλήρωση του Παρθενώνα, σε πρωτοποριακά από αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική άποψη σχέδια του Μνησικλή, δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ.
Στην Ακρόπολη οι Ρωμαίοι έχτισαν, οι Ερουλοι κατέστρεψαν, οι χριστιανοί αφιέρωσαν τον Παρθενώνα στην παρθένο Μαρία, οι Φράγκοι τη μετέτρεψαν σε φρούριο, το ίδιο και οι Οθωμανοί, ώσπου μια μπάλα κανονιού του Μοροζίνι ανατίναξε τον Παρθενώνα που είχε μετατραπεί σε πυριτιδαποθήκη (1687). Η επόμενη μεγάλη καταστροφή είχε όνομα: λόρδος Ελγιν. Στις αρχές του 19ου αιώνα θα έπεφτε στα χέρια του.
Περιοδικον Ποικιλης Υλης 