Το κοινοβιακό Βατοπέδι
Ομίχλη σκεπάζει τη Μονή Βατοπεδίου. Ομίχλη παρεξηγήσεων και στερεοτύπων, κακεντρέχειας και σκανδαλοθηρίας. Πιθανόν να υπήρξαν ατασθαλίες, παρατυπίες, έκνομες πράξεις – δεν γνωρίζω το υλικό των δύο εξεταστικών επιτροπών της Βουλής, το υλικό της δικαστικής έρευνας, τα πορίσματα των ελεγκτών. Αλλωστε, ποιος τα γνωρίζει σε βάθος; Ωστόσο, ο διαθλασμένος αντίλαλος του σκανδάλου, η δαιμονονοποίηση των πρωταγωνιστών, η βίαιη εκδραμάτιση των γεγονότων από τα εντυπωσιοθηρικά μίντια, τα σκεπάζουν όλα: Πραγματικά περιστατικά, ιστορία, παράδοση, ανθρώπους.
Η ιστορία της μονής Βατοπεδίου είναι μακρά, και είναι λαμπρή, πλήρης αυτοκρατόρων, βασιλέων και ηγεμόνων. Στην είσοδο του καθολικού, στις αφιερώσεις, στην εικονογραφία, στα ευαγγέλια, είναι παντού γραμμένα ονόματα Καντακουζηνών και Παλαιολόγων. Στα λαμπρά κτίσματα, στους ναούς και τα παρεκκλήσια, στις σκήτες και τα εξαρτήματα, στα μετόχια, στη μεγάλη ακίνητη περιουσία, στα ανεκτίμητα κειμήλια και χειρόγραφα, στα βιβλία και τα λείψανα, στα ονόματα αγίων, γερόντων και επισκόπων, στα ερείπια της Αθωνιάδος Σχολής παραδίπλα, παντού, είναι γραμμένη αυτή η βαριά κληρονομιά, η απέραντη ιστορία. Είναι το πλουσιότερο βασιλομονάστηρο του Όρους, πνευματική κοιτίδα για Βυζαντινούς, Ελληνες, Ρώσους και Σέρβους.
Αυτή η βασιλική λάμψη θάμπωσε τον ιερομόναχο Εφραίμ και τον μοναχό Αρσένιο, όταν το 1991 έφτασαν με τη συνοδεία του γέροντος Ιωσήφ
από τη Νέα Σκήτη στο παρηκμασμένο μοναστήρι, το κατέλαβαν και το κατέστησαν κοινοβιακό, από ιδιόρρυθμο. Το Ορος είχε εν τω μεταξύ, από το 1968, γνωρίσει την κοινοβιακή αναγέννηση, και το Βατοπέδι με την Ιβήρων ήσαν τα τελευταία ιδιόρρυθμα κατάλοιπα. Οι νέοι κληρονόμοι του βασιλομονάστηρου βρήκαν φθορά και παρακμή. Ρίχτηκαν στη δουλειά, το αναστήλωσαν και το ξαναζωντάνεψαν. Το έργο ήταν τεράστιο. Τεράστια ήταν και η επιρροή που άσκησε το μοναστήρι στους λαϊκής καταγωγής, επαρχιώτες μοναχούς: Ξάφνου ένιωσαν διάδοχοι των αυτοκρατόρων ιδρυτών και δωρητών.
Τα σχέδιά τους μετά την αναστήλωση πήραν άλλες διαστάσεις, αυτοκρατορικές. Οι φιλικές σχέσεις με πολιτικούς και εστεμμένους, ο πλούτος που δυνητικά μπορούσε να διαθέτει η μονή, τους έβαλαν σε δρόμους τρελής ανάπτυξης, κοσμικής. Ο καιρός τους άλλωστε ήταν ο καιρός που όλο το Ορος είχε μετατραπεί σε εργοτάξιο, με διαρκή ροή κοινοτικών και εθνικών πόρων, με αξιοποίηση της μοναστηριακής περιουσίας.
Τα αναβαθμισμένα υπερφιλόδοξα σχέδια φέρνουν και άλλους λογισμούς, λογισμούς εξουσίας. Το ανακαινισμένο Βατοπέδι είχε αναδείξει ήδη από την αδελφότητα έναν μητροπολίτη και παρ’ ολίγον αρχιεπίσκοπο, τον Λεμεσού Αθανάσιο. Φιλοξενούσε υπουργούς, φιλοξενούσε τον διάδοχο του αγγλικού θρόνου. Μέθη δύναμης και εξουσίας κύκλωσε την αδελφότητα: Αυτός ήταν ο μεγαλύτερος πειρασμός. Οραματίζονταν μια βυζαντινή πόλη στην Αττική, μια εκτός τόπου και χρόνου Ντίσνεϊλαντ στην καρδιά της ζαλισμένης και κουρασμένης Ελλάδας του 21ου αιώνα. Σε αυτή τη διόλου νηφάλια μέθη τους βρήκε το σκάνδαλο του real estate, σκοτεινό, περίπλοκο, δυσνόητο, πρόσφορο για πολιτική εκμετάλλευση. Και συκοφαντικό εντέλει για όλο τον αγιορείτικο μοναχισμό.
Νίκος Γ. Ξυδάκης
helectra
Περιοδικον Ποικιλης Υλης 