Ψηφιακή περιήγηση στη ζωφόρο του Παρθενώνα

Η ζωφόρος του Παρθενώνα, ένα μοναδικό έργο τέχνης, παρουσιάζεται σε έναν νέο δικτυακό τόπο (www.parthenonfrieze.gr) που αξιοποιεί τις τεχνολογίες του Διαδικτύου για την ανάδειξη και προβολή πολιτιστικού περιεχομένου. Η εφαρμογή, η οποία αναπτύχθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού (Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης – Τομέας Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης) και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), απευθύνεται τόσο στους ειδικούς επιστήμονες όσο και στο ευρύτερο κοινό, ενώ διαθέτει και ψηφιακά παιχνίδια για παιδιά.

Η ψηφιακή αναπαράσταση της ζωφόρου του Παρθενώνα παρουσιάζει, με εύληπτο και κατανοητό τρόπο στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, τη συνολική εικόνα ενός έργου μεγάλης αρχαιολογικής αξίας. Χαρακτηρίζεται, όμως, ταυτόχρονα, και από επιστημονική τεκμηρίωση, γεγονός που την καθιστά απαραίτητο εργαλείο τόσο για τον αρχαιολόγο – μελετητή, που έχει τη δυνατότητα να διευρύνει τη σχετική έρευνα, όσο και για τον καθηγητή, που μπορεί να τη χρησιμοποιήσει ως εκπαιδευτικό βοήθημα. Στον δικτυακό τόπο της ζωφόρου έχουν συγκεντρωθεί και υπομνηματισθεί, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, φωτογραφίες όλων των σωζόμενων λίθων της ζωφόρου των μουσείων Ακρόπολης, Βρετανικού και Λούβρου, οι οποίες έχουν συμπληρωθεί με τα σωζόμενα σχέδια του J.Carrey (1674) και του J. Stuart (1751), με σκοπό να δοθεί η κατά το δυνατόν πληρέστερη εικόνα του συνόλου.

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, πρωτοπορώντας στην ανάπτυξη ελληνικού ψηφιακού περιεχομένου, συνεργάζεται στην εφαρμογή για την ψηφιακή ζωφόρο του Παρθενώνα, εισάγοντας νέες Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών για ανοικτή πρόσβαση στη γνώση. Ο σχεδιασμός της εφαρμογής έχει αναπτυχθεί σύμφωνα με τα σύγχρονα δεδομένα παρουσίασης και προβολής πολιτιστικού περιεχομένου στο Διαδίκτυο, και αξιοποιεί τα εκπαιδευτικά προγράμματα που έχουν δημιουργηθεί από τον Τομέα Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΥΣΜΑ) και αφορούν την περιγραφή της ζωφόρου του Παρθενώνα και την εμβάθυνση της γνώσης για αυτή.

Η νέα διαδικτυακή εφαρμογή της ζωφόρου, εμπλουτισμένη με διαδικτυακά παιχνίδια, ανανεώνει και αναβαθμίζει την πρώτη ψηφιακή εκδοχή που είχε παρουσιαστεί, σε CD-ROM και στο Διαδίκτυο, πριν από έξι χρόνια (η οποία εμφανίζεται σχεδόν πάντα πρώτη στις αναζητήσεις του Google, μεταξύ 50.000 καταχωρήσεων). Δίνεται, έτσι, η δυνατότητα σε όλους τους χρήστες του Διαδικτύου να έχουν μια ανοικτή πρόσβαση στη ζωφόρο του Παρθενώνα.

Η ζωφόρος του Παρθενώνα είναι μια συνεχής ανάγλυφη παράσταση με μορφές, που περιέτρεχε το επάνω μέρος του κυρίως ναού, μέσα από την εξωτερική κιονοστοιχία του, και είχε συνολικό μήκος 160 μέτρα και ύψος περίπου ένα μέτρο. Το θέμα της ζωφόρου είναι η πομπή προς την Ακρόπολη κατά τα μεγάλα Παναθήναια, τη γιορτή προς τιμή της θεάς Αθηνάς. H ζωφόρος αποτελείται από 115 λίθους. Στην πομπή εικονίζονται περίπου 378 ανθρώπινες και θεϊκές μορφές και περισσότερα από 200 ζώα, κυρίως άλογα. Ομάδες ιππέων και αρμάτων καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωφόρου, ενώ ακολουθεί η πομπή της θυσίας, με τα ζώα και τις ομάδες ανδρών και γυναικών που φέρουν ιερά τελετουργικά σκεύη και προσφορές. Στη μέση της ανατολικής πλευράς, πάνω από την είσοδο του ναού, εικονίζεται η παράδοση του πέπλου που αποτελούσε το αποκορύφωμα του πολυήμερου εορτασμού των Παναθηναίων. Αριστερά και δεξιά εικονίζονται καθιστοί οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου.

Από το σύνολο της ζωφόρου, σήμερα σώζονται 50 μέτρα στο Μουσείο της Ακρόπολης, 80 μέτρα στο Βρετανικό Μουσείο, ένας λίθος στο Μουσείο του Λούβρου, ενώ άλλα τμήματα βρίσκονται σε μουσεία στο Παλέρμο, το Βατικανό, το Wurzburg, τη Βιέννη, το Μόναχο και την Κοπεγχάγη.

Το περιεχόμενο της διαδικτυακής εφαρμογής είναι οργανωμένο σε τρεις ενότητες με τους τίτλους:

Ο Παρθενώνας – Γνωρίστε τη Ζωφόρο – Παίξτε με τη Ζωφόρο.

Η ενότητα «Ο Παρθενώνας» περιλαμβάνει κείμενα και εικονογράφηση που αφορούν την αρχιτεκτονική και τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα.

Η ενότητα για τη γλυπτική περιλαμβάνει τις υποενότητες:

Άγαλμα της Αθηνάς, Αετώματα, Μετόπες, Ζωφόρος.

Η «Ζωφόρος» αναλύεται στις ακόλουθες ενότητες:

Το Θέμα της Ζωφόρου-Τα Παναθήναια, Ερμηνευτικές Θεωρίες, Σχεδιασμός και Κατασκευή, Ιστορία, Συντήρηση, Βιβλιογραφία. Το περιεχόμενο παρουσιάζεται μέσα από τρισδιάστατες καρτέλες οι οποίες περιλαμβάνουν τα σχετικά κείμενα και συνοδευτικές εικόνες.

Η ενότητα «Γνωρίστε τη Ζωφόρο» αναπτύσσεται με βάση ένα τρισδιάστατο μοντέλο του Παρθενώνα στο οποίο σημειώνονται οι τέσσερις πλευρές της ζωφόρου. Στην ενότητα αυτή ο χρήστης έχει δύο δυνατότητες: Η πρώτη δυνατότητα που του δίνεται είναι να γνωρίσει τη ζωφόρο ανά πλευρά. Επιλέγοντας π.χ. τη βόρεια πλευρά, το τρισδιάστατο μοντέλο περιστρέφεται και στην οθόνη εμφανίζονται οι σωζόμενοι λίθοι της πλευράς που συμπληρώνονται με τα σχέδια του Carrey. Επιλέγοντας έναν λίθο της πλευράς, αυτός μεγεθύνεται στο κέντρο της οθόνης. Ο χρήστης μπορεί να τον δει από κοντά και να διαβάσει ένα κείμενο που περιγράφει λεπτομερώς την παράσταση του λίθου. Με τα κουμπιά πλοήγησης ο χρήστης μπορεί να μετακινηθεί στον διπλανό λίθο.

Η δεύτερη δυνατότητα της επιλογής «Γνωρίστε τη Ζωφόρο» έχει τίτλο «Θεματικές Περιηγήσεις». Εδώ ο χρήστης μπορεί να προσεγγίσει τη ζωφόρο μέσα από τα επιμέρους θέματά της: προετοιμασία, ιππείς, άρματα, πομπή θυσίας, θεοί και παράδοση του πέπλου.

Παιχνίδια με τη ζωφόρο

Η ψηφιακή ζωφόρος του Παρθενώνα προσφέρει σημαντικές εκπαιδευτικές δυνατότητες. Στην ενότητα «Παίξτε με τη Ζωφόρο», η οποία απευθύνεται κυρίως σε παιδιά, ένα κίτρινο κουτί, η μουσειοσκευή της Ζωφόρου, ανοίγει και βγαίνουν τα παιχνίδια. Τα παιχνίδια «Γνωριμία με τις μορφές της πομπής», «Πορεία προς το βωμό» και «Παρατηρώντας τα άλογα» είναι παιχνίδια μνήμης και σκοπό έχουν να προσελκύσουν τα παιδιά σε μια πιο προσεκτική παρατήρηση των λεπτομερειών της ζωφόρου. Στην ίδια κατηγορία παιχνιδιών, όπου τα παιδιά καλούνται να ασκήσουν την παρατηρητικότητά τους, ανήκουν και τα δύο puzzle με τίτλο ”Το κρυμμένο άρμα” και ”Ένα δώρο για τη θεά Αθηνά”.

Το παιχνίδι με τίτλο ”Χρωματίζοντας ένα λίθο της ζωφόρου” έχει σκοπό να ζωντανέψει τις ανάγλυφες παραστάσεις της ζωφόρου και να βοηθήσει τα παιδιά να φανταστούν τα χρώματά τους. Το επόμενο παιχνίδι, με τίτλο ”Γίνε συντηρητής” προτείνει στα παιδιά να χρησιμοποιήσουν ένα ομοίωμα του λέιζερ με το οποίο έχει γίνει ο καθαρισμός των λίθων. Στο παιχνίδι ”Συνθέτω τη δυτική ζωφόρο” τα παιδιά προσπαθούν να βρουν τη σωστή θέση των 16 λίθων της δυτικής ζωφόρου που εικονίζουν την προετοιμασία της πομπής των Παναθηναίων. Στα παιχνίδια με τίτλους ”Ολύμπια αινίγματα: βρες τους θεούς” και ”Αγώνες που έμειναν … στα αγγεία” τα παιδιά πρέπει επίσης να αντιστοιχίσουν το κείμενο με την εικόνα.

Η ενότητα ”Παίξτε με τη Ζωφόρο” έχει εμπλουτιστεί και με ένα animation με τίτλο ”Και ξαφνικά το άλογό μου έγινε μαρμάρινο”. Σ’ αυτό, ένας από τους ιππείς της ζωφόρου έχει ”ζωντανέψει” και καλπάζοντας, ψάχνει να βρει τη θέση του στην πομπή. Τη στιγμή ακριβώς που βρίσκει τη θέση του … μαρμαρώνει.

Η εφαρμογή για τη ζωφόρο του Παρθενώνα αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου «Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΠΣΕ+Τ)-Γ’ ΦΑΣΗ, Αποθετήρια και Επιστημονικά Ηλεκτρονικά Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης», το οποίο υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, με συγχρηματοδότηση κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και κατά 20% από το Ελληνικό Δημόσιο (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας», Γ’ ΚΠΣ 2000-2006). Συντονιστές του έργου ανάπτυξης της εφαρμογής ήταν από την ΥΣΜΑ οι Κ. Χατζηασλάνη και Ε. Καϊμάρα και από το ΕΚΤ η Ε. Σαχίνη. Την καλλιτεχνική επιμέλεια είχε ο Κ. Αντωνιάδης, ενώ η φωτογραφική ανασύνθεση έγινε από τον Σ. Μαυρομμάτη. Τεχνικός υπεύθυνος της εφαρμογής είναι ο Ν. Χούσος. Η ανάπτυξη της εφαρμογής έγινε από τον Γ. Κουτσούκο.

Πηγή: ΑΠΕ

helectra

Ανασκαφές στο Ακρωτήρι Θήρας – Βοήθεια από «εικονικό αρχαιολόγο» του πανεπιστημίου Πρίνστον των ΗΠΑ

Επί δεκαετίες οι Έλληνες αρχαιολόγοι υπομονετικά επιχειρούν να ανακατασκευάσουν τις τοιχογραφίες στο Ακρωτήρι της Θήρας, το εντυπωσιακό απομεινάρι ενός πολιτισμού που θάφτηκε στις ηφαιστειακές στάχτες πριν περίπου 3.500 χρόνια. Πρόκειται για έναν «ηράκλειο άθλο», που βρίσκει πλέον έναν πολύτιμο σύμμαχο στο «πρόσωπο» ενός «εικονικού αρχαιολόγου», ενός αυτόματου συστήματος, με την ονομασία «Γρίφος», το οποίο αναπτύσσουν επιστήμονες του πανεπιστημίου Πρίνστον των ΗΠΑ, σε συνεργασία με αρχαιολόγους στην Ελλάδα.

«H νέα τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τον τρόπο που οι άνθρωποι κάνουν αρχαιολογία», δήλωσε στην ηλεκτρονική υπηρεσία ScienceDaily ο καθηγητής πληροφορικής του Πρίνστον, Ντέηβιντ Ντόμπκιν. Η σχετική ερευνητική εργασία (με τη συμμετοχή των ελλήνων αρχαιολόγων Χρήστου Ντούμα και Ανδρέα Βλαχόπουλου) παρουσιάστηκε τον Αύγουστο, στο Λος Άντζελες, στο κορυφαίο ετήσιο συνέδριο (SIGGRAPH) στο χώρο των γραφικών ηλεκτρονικών υπολογιστών.

«Η νέα προσέγγιση πραγματικά κάνει τον υπολογιστή ερευνητικό συνεργάτη των αρχαιολόγων», δήλωσε ο Ντόμπκιν, που εμπνεύστηκε το έργο μετά από μια επίσκεψή του στη Σαντορίνη το 2006 και έκτοτε η ομάδα του συνεργάστηκε στενά με την ομάδα των αρχαιολόγων και συντηρητών του Ακρωτηρίου.

Η ανακατασκευή μιας τοιχογραφίας, ενός μωσαϊκού ή όποιου άλλου αντικειμένου αρχαιολογικής εκσκαφής αποτελούσε ανέκαθεν μια πρόκληση σαν τη συμπλήρωση ενός «παζλ», αλλά πολύ πιο δύσκολη, καθώς το αρχικό αντικείμενο είναι συνήθως σπασμένο σε χιλιάδες μικρά κομμάτια, πολλά από τα οποία, με το πέρασμα των αιώνων, δεν έχουν πια καθορισμένο σχήμα ή χρώμα. Η συναρμολόγησή τους απαιτεί μεγάλη ανθρώπινη προσπάθεια και άπειρες δοκιμές μέχρι να ταιριάξουν.

Μέχρι σήμερα έχουν αναπτυχθεί βοηθητικά συστήματα υπολογιστών, για να αυτοματοποιήσουν ένα μέρος της διαδικασίας, τα οποία όμως θεωρούνται ακριβά, δύσχρηστα εν γένει και πρέπει να τα χρησιμοποιούν ειδικοί των υπολογιστών. Το νέο σύστημα του Πρίνστον είναι πιο φθηνό, πιο εύχρηστο και σχεδιασμένο εξαρχής να χρησιμοποιείται από τους ίδιους τους αρχαιολόγους και τους συντηρητές. Χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό ισχυρών αλγόριθμων και μιας μεθόδου επεξεργασίας ανάλογης με την παραδοσιακή των αρχαιολόγων.

Σύμφωνα με το βοηθό καθηγητή πληροφορικής του Πρίνστον, Σίμον Ρουσίνκιεβιτς, «όταν το έργο ολοκληρωθεί, ο χρόνος ανακατασκευής ενός τοίχου θα μειωθεί από χρόνια σε μήνες. Θα απελευθερώσει τους αρχαιολόγους για άλλες πολύτιμες εργασίες». Η ομάδα του Πρίνστον σχεδιάζει να εγκαταστήσει μόνιμα το σύστημα στο Ακρωτήρι της Θήρας φέτος το φθινόπωρο.

Το σύστημα αποτελείται από ένα κοινό επιτραπέζιο σαρωτή (που «σκανάρει» την επιφάνεια του αντικειμένου), ένα πομπό εκπομπής μιας ακτίνας λέηζερ (που καταγράφει το πλάτος και το βάθος του αντικειμένου) και μια περιστροφική πλατφόρμα (πάνω στην οποία γίνεται η μέτρηση του αντικειμένου), όλα συνδεμένα σε ένα φορητό υπολογιστή. Το λογισμικό (οι αλγόριθμοι) αναλαμβάνουν να «βγάλουν νόημα» από τις πληροφορίες που καταγράφηκαν. Ένας συντηρητής, με την καθοδήγηση ενός αρχαιολόγου, μπορεί να μετρήσει μέχρι δέκα αντικείμενα την ώρα. Το σύστημα μόνο του αναλαμβάνει να ταιριάξει τα επιμέρους κομμάτια σαν αληθινός «εικονικός αρχαιολόγος».

Βέβαια, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές του Πρίνστον, το σύστημά τους ποτέ δεν πρόκειται να αντικαταστήσει την εμπειρία, τη γνώση και τη διαίσθηση των πραγματικών αρχαιολόγων και συντηρητών. Η έρευνα του Princeton Graphics Group χρηματοδοτήθηκε από τα Ιδρύματα Kress, Seeger, Cotsen, National Science και Θήρας.

Πηγή : ΑΝΑ ΜΠΑ

helectra