«Ονομάζομαι Άγγελος Βουτσινάς. Γεννήθηκα στα Φάρσα της Κεφαλονιάς το 1927. Μεγάλωσα στο βορειοδυτικό μέρος του παλιού χωριού μαζί με τα εφτά αδέλφια μου. Ως νέος δούλευα μαζί με τον πατέρα μου στο ελαιοτριβείο και σε φορτηγά πλοία. Όταν συνέβη ο σεισμός ήμουν στο παλιό χωριό κάνοντας διάφορες δουλειές, μιας και δε μου άρεσε η θάλασσα. Όταν άρχισε ο σεισμός, θυμάμαι, κρατούσα ένα βαρέλι με ασβέστη για να μπορέσω να στηριχθώ. Η σκεπή του κτιρίου μπροστά μου φάνηκε να αγγίζει το έδαφος και να επανέρχεται στην αρχική της θέση. Το νερό μέσα στο δοχείο που κρατούσα πετάχτηκε μέτρα ψηλά. Στη συνέχεια έτρεξα να δω τι είχε συμβεί στο σπίτι μου και πολλές φορές έπρεπε να συρθώ πάνω στα χαλίκια γιατί πλέον ήταν ακατόρθωτο να σταθώ όρθιος και να περπατήσω επάνω στα συντρίμμια…»
Ξημερώνει Κυριακή…
Την Κυριακή, 9 Αυγούστου 1953 γίνεται ο πρώτος μεγάλος σεισμός μεγέθους 6,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ με επίκεντρο τον Σταυρό Ιθάκης. Ο δεύτερος, (μεγέθους 6,8), σημειώνεται στις 11 Αυγούστου με δέκα μετασεισμούς την ίδια μέρα (οι δύο μεγαλύτεροι είχαν μέγεθος 5,3 και 5,1). Στις 12 Αυγούστου 1953 ημέρα Τετάρτη ο Εγκέλαδος χτυπά ξανά την Κεφαλονιά.
Η σεισμική δόνηση επέφερε ολοκληρωτική καταστροφή. Εκατοντάδες οι νεκροί και οι τραυματίες που ανασύρονται μέσα από τα ερείπια, οι οποίοι θα ήταν περισσότεροι αν ο κόσμος δεν βρισκόταν στην ύπαιθρο. Ο σεισμός της μέρας εκείνης, μεγέθους 7,2 είναι ο καταστροφικότερος στην ιστορία της Κεφαλονιάς και ένας από τους καταστροφικότερους στη σεισμική ιστορία της Ελλάδας. Ακολούθησε μεγάλος αριθμός πολύ συχνών μετασεισμών που διήρκεσαν μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, πολλοί από τους οποίους είχαν μέγεθος μεγαλύτερο του 5.
Η ανθρωπιστική βοήθεια
Ο όρμος στο Αργοστόλι γέμισε με πολεμικά καράβια που ήρθαν για να προσφέρουν βοήθεια. Τέσσερα του Ισραήλ, έξι εγγλέζικα, πέντε αμερικάνικα, δύο ιταλικά, το μεγάλο «Φραγκλίνος Ρούσβελτ», καθώς και ελληνικά βαπόρια της γραμμής και καΐκια.
Από τα 33.300 σπίτια των 3 νησιών που επλήγησαν (Κεφαλονιά, Ζάκυνθος και Ιθάκη) τα 27.659 κατέρρευσαν, 2.780 υπέστησαν σοβαρές ζημιές, 2.394 μικρές ζημιές και διασώθηκαν 467, σε λίγες περιοχές που ο σεισμός δεν έγινε αισθητός με τη μέγιστή του ένταση. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών ανήλθε σε 455, των αγνοουμένων σε 21 και των τραυματιών σε 2.412.
Το παλιό Αργοστόλι
Πόλεις ολόκληρες καίγονται και κατάκεινται σε ερείπια, ο αριθμός των θυμάτων είναι ανυπολόγιστος και οι επιζώντες φεύγουν έντρομοι.
«Τα Νέα», Πέμπτη 13 Αυγούστου 1953.
Το προσεισμικό Αργοστόλι ήταν πόλη καμάρι με τα επιβλητικά αρχοντικά και τα μέγαρά του, με τις ιταλικές επιρροές στην αρχιτεκτονική των σπιτιών του με αναγεννησιακά και μπαρόκ στοιχεία. Περιτριγυρισμένη από τη λιμνοθάλασσα του Κουτάβου, το Αργοστόλι σήμερα είναι μια πόλη φροντισμένη και νοικοκυρεμένη. Με δωρεές από μεγάλους Κεφαλονίτες αποκαταστάθηκαν τα περισσότερα οικοδομήματα του παρελθόντος. Η ιστορία της πόλης ως πρωτεύουσας του νησιού ξεκινά το 1757, όταν ο Βενετσιάνος προβλεπτής Alberto Magno μετέθεσε την έδρα του νησιού από το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου στο ασήμαντο ως τότε Αργοστόλι, στην περιοχή της αρχαίας Κράνης, ενός από τα πιο ισχυρά βασίλεια της Κεφαλονιάς.
Πολύ σύντομα η νέα πρωτεύουσα μεταβλήθηκε σε εμπορικό και ναυτιλιακό κέντρο και οι πρώτοι καραβοκύρηδες εξελίχθηκαν στους σημερινούς εφοπλιστές. Η περίοδος της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας τελείωσε το 1797, με την εισβολή των γαλλικών στρατευμάτων στα Ιόνια Νησιά. Η πόλη δοκιμάστηκε με το βομβαρδισμό το 1943 από τους Γερμανούς στη διάρκεια της Ιταλογερμανικής σύρραξης και ισοπεδώθηκε με τους σεισμούς του 1953. Τα παλιά ψηλά κτίρια και καμπαναριά δεν υπάρχουν πια. Από τα παλιά δημιουργήματα της βρετανικής περιόδου έχουν σωθεί στο λιμάνι η γέφυρα του Δράπανου που ενώνει το Αργοστόλι με την απέναντι ακτή.
Παλιοί οικισμοί
Δρόμοι παλιοί που αγάπησα και μίσησα ατέλειωτα
Κάτω απ’ τους ίσκιους των σπιτιών να περπατώ.
Νύχτες των γυρισμών αναπότρεπτες κι η πόλη νεκρή
Την ασήμαντη παρουσία μου βρίσκω σε κάθε γωνιά
Κάμε να σ’ ανταμώσω, κάποτε, φάσμα χαμένο του πόθου μου
Κι εγώ ξεχασμένος κι ατίθασος να περπατώ κρατώντας
Ακόμα μια σπίθα τρεμόσβηστη στις υγρές μου παλάμες.
(Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα χωρίς
Να γνωρίζω κανένανε κι ούτε
Κανένας με γνώριζε)
Μανόλης Αναγνωστάκης
Παλιά αρχοντικά, μελισσόκηποι με πέτρινες κυψέλες, παλιά καφενεία, παλιές εκκλησιές δείχνουν την παλιά αρχιτεκτονική και την παράδοση του τόπου. Ενας από τους σχετικά καλά διατηρημένους παλιούς οικισμούς που οι κάτοικοι αποφάσισαν να τους εγκαταλείψουν και να χτίσουν αλλού τα νέα τους σπίτια είναι τα Φάρσα, 8 χλμ από το Αργοστόλι, όπου μέσω ενός προγράμματος κάτοικοι και φορείς προσπαθούν να τον ξαναφτιάξουν.
Για να επισκεφτείτε το χωριό θα πάρετε τη στροφή στο τέλος του νέου χωριού και θα ανεβείτε στον παλιό οικισμό. Ο άλλος δρόμος που ξεκινά πριν από το χωριό καθώς έρχεστε από το Αργοστόλι, στην επόμενη στροφή για Δαυγάτα, είναι πολύ στενός και επικίνδυνος. Άλλος παλιός οικισμός είναι τα παλιά Βλαχάτα, (ο σημερινός Καραβόμυλος) στην περιοχή της Σάμης. Από τον κεντρικό δρόμο από Σάμη προς Καραβόμυλο, στο πρώτο στενό θα στρίψετε δεξιά προς το βουνό. Στην αρχή θα αντικρύσετε πέτρες σκόρπιες και μετά στον ελαιώνα οι πέτρες γίνονται μισογκρεμισμένοι τοίχοι και πιο πάνω, φανερώνεται μια κάμαρα, η πλατεία και τα παλιά αρχοντικά. Στην κοινότητα των Ομαλών, στο δρόμο για την Μονή Αγίου Γερασίμου, τα παλιά Βαλσαμάτα είναι ένας ακόμη παλιός οικισμός.
Αναμνήσεις
«Όταν συνέβη ο σεισμός ήμουν στην αυλή του σπιτιού μας από όπου και άρχισα να τρέχω προς τον κήπο. Ένας τοίχος έπεσε εμπρός στα μάτια μου. Η γη κουνιόταν πάνω, κάτω, δεξιά και αριστερά. Ήταν τόσο μεγάλο το τράνταγμα που έχασα την ισορροπία μου. Είδα το σπίτι μου να καταρρέει μπροστά στα μάτια μου. Γύρισα για να δω τι γίνεται στο Ληξούρι αλλά το μόνο που μπορούσα να διακρίνω ήταν σκόνη και καπνό από τα συντρίμμια. Όταν ο καπνός εξαφανίστηκε, το μόνο που είχε μείνει ήταν πεσμένες πέτρες», θυμάται ο Σπύρος Τουμαζάτος, κάτοικος του χωριού Φάρσα.
«Όταν έγινε ο σεισμός βοηθούσα τον γείτονά μου να μαζέψει σταφύλια. Θυμάμαι τις καμπάνες της εκκλησίας να χτυπούν έξαλλα. Η δυνατή δόνηση του σεισμού προκάλεσε την κατάρρευση του καμπαναριού και μετά επικράτησε μια ησυχία. Μετά άκουσα φωνές και ουρλιαχτά τριγύρω μου. Όλοι είχαμε πανικοβληθεί. Θυμάμαι μια κυρία να φωνάζει το όνομά μου «Νίκη, Νίκη!« και εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι ήμουν δίπλα σε μελίσσια. Έχοντας τις μέλισσες να τριγυρίζουν γύρω μου δεν γνώριζα προς ποιά κατεύθυνση να πάω», θυμάται η Νικολέτα Τουμαζάτου.
«Μια ευχή»
Με το στόχο να ξαναγίνει το χωριό Φάρσα όπως παλιά, πριν το σεισμό, εργάζονται οι κάτοικοι του χωριού των ναυτικών, σε συνεργασία με τον διεθνή μη κερδοσκοπικό οργανισμό «A W.I.S.H.». Εμπνευστής του προγράμματος ο Νίκος Ζαφειράτος, καθηγητής πανεπιστημίου στην Ουάσιγκτον, Κεφαλονίτης στην καταγωγή. Ομάδες ξένων φοιτητών, έχουν φτιάξει μελέτη για την ανάπλαση του χωριού και ερευνούν μεθόδους πώς θα ξαναχτιστούν τα παλιά σπίτια με σύγχρονα υλικά και πώς μπορεί να λειτουργήσει ξανά το χωριό με εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Μία από τις ιδέες τους είναι μερικά από τα δωμάτια των σπιτιών να χρησιμοποιηθούν ως ξενώνες. «Κοιτάξαμε τις στέρνες στις σκεπές των σπιτιών που μάζευαν νερό από τη βροχή και μελετήσαμε τον τρόπο τής τότε ζωής…
Πρέπει να καταλάβουνε τα παιδιά πώς ζούσαν τότε οι κάτοικοι», λέει ο κ. Ζαφειράτος. Οι κάτοικοι έχουν φυλάξει αγροτικά εργαλεία και παλιά αντικείμενα που περιμένουν να γυρίσουν στις θέσεις τους. Τα περισσότερα σπίτια δεν τα έριξε ο σεισμός, αλλά ο χρόνος. «Πρώτος στόχος μας είναι να αλλάξει ο χαρακτηρισμός του χωριού από ερειπιώνας», λέει ο πρόεδρος του χωριού Άγγελος Μπενετάτος, που συνεχίζει το όραμα του Αντώνη Τρίτση να γίνει το χωριό όπως ήταν.
«Θα ήθελα να ξαναδώ το χωριό χτισμένο όπως ήταν, καθώς επίσης και το ναυτικό μουσείο του χωριού μας χτισμένο και εν λειτουργία. Μου λείπει η συντροφικότητα που είχαμε όλοι μεταξύ μας στο παλιό χωριό. Πριν τη δύση του ηλίου όλοι τρέχαμε στο σπίτι να πλυθούμε και να ετοιμαστούμε για να συναντηθούμε στο καφενείο στην πλατεία. Πίναμε το κρασάκι μας και χαλαρώναμε, έπειτα πηγαίναμε στο σπίτι μας γύρω στις οχτώ ή στις εννέα για ύπνο. Η παλιά πλατεία μπορεί να ξαναχτιστεί όπου οι κάτοικοι θα μπορούν να συναντιούνται, και να απολαμβάνουν τη θέα», λέει ο Διονύσιος Βουτσινάς, κάτοικος του οικισμού.
Ο περίπατος στον παλιό οικισμό στα Φάρσα
Η βόλτα στον παλιό οικισμό Φάρσα διαρκεί δύο ώρες και θα πάρετε μια γεύση από την παλιά Κεφαλονιά. Από το σημερινό χωριό προχωράτε προς τα πάνω και θα οδηγηθείτε στο μονοπάτι για το Παλιό Χωριό. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, αφού το περπάτημα γίνεται πάνω σε πέτρες και ερείπια, αλλά κυρίως πρέπει να αντιληφθείτε το χώρο ως ένα «υπαίθριο ιστορικό μουσείο», καθώς τα Φάρσα είναι από τους πιο καλά καλοδιατηρημένους παλιούς οικισμούς του νησιού. Με θέα τον κόλπο του Αργοστολίου, θα δείτε μια παραδοσιακή στέρνα, πέτρινα αλώνια, το παλιό καφενείο με έναν μικρό φούρνο με καμινάδα στο εσωτερικό του βόρειου τοίχου. Επίσης θα δείτε το σχολείο, ένα ελαιοτριβείο και τον παλιό μελισσόκηπο με τις πέτρινες κυψέλες (χρονολογίας 1875).
Το Κοργιαλένειο Ίδρυμα
Το Κοργιαλένειο Ίδρυμα Κεφαλληνίας, κληροδότημα του μεγάλου ευεργέτη του νησιού Μαρίνου Κοργιαλένιου, λειτουργεί στο Αργοστόλι από το 1924. Το παραδοσιακό κτίριο, στο οποίο στεγαζόταν, γκρεμίστηκε με τους μεγάλους σεισμούς του 1953. Στη Βιβλιοθήκη υπάρχουν 30.000 και πλέον παλαιές εκδόσεις, από το τέλος του 15ου αιώνα, εκδόσεις Λειψίας, Παρισίων, Βενετίας, Μιλάνου και σπάνια χειρόγραφα, χρονολογούμενα από τον 12ο αιώνα. Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείου Αργοστολίου στεγάζεται κάτω από τη Βιβλιοθήκη. Το αρχειακό υλικό του απεικονίζει το ιστορικό παρελθόν του νησιού, από τον 15ο αιώνα μέχρι και τους σεισμούς του 1953. Βρίσκονται εκθέματα από την ανώτερη κοινωνική τάξη, αντικείμενα τέχνης, χειρόγραφα, ιστορικά ντοκουμέντα, χαρακτικά, φωτογραφίες, αντικείμενα λατρείας , ενδυμασίες, έπιπλα, προσωπογραφίες αντικείμενα οικιακού χαρακτήρα και αντικείμενα συνδεδεμένα με την αγροτική ζωή. Το Ίδρυμα λειτουργεί από το πρωί στις 8.30 έως το βράδυ στις 20:30.
Κείμενο – Φωτογραφίες: Γιάννης Σεφεριάδης
Πηγή: ΑΠΕ
helectra
Περιοδικον Ποικιλης Υλης 