Αιολική Γη

Αιολίδα, ονομάζεται το τμήμα των δυτικών παραλίων της Μ. Ασίας,  ανάμεσα στη Νότια Τρωάδα και τη Σμύρνη, όπου κατά τον πρώτο ελληνικό αποικισμό (11ος-10ος αιώνας π.Χ.) εγκαταστάθηκαν Θεσσαλοί και Βοιωτοί άποικοι, που ανήκαν στην Αιολική φυλή. Οι Αιολείς ήταν μία από τις τέσσερις φυλές στις οποίες διαιρούσαν το ελληνικό έθνος οι αρχαίοι (οι άλλες ήταν οι Ίωνες, οι Αχαιοί και οι Δωριείς). Τα πρωτοαιολικά φύλα, περί το 2000 π.Χ., κατέλαβαν τη Θεσσαλία, όπου διαμόρφωσαν την αιολική διάλεκτο και τις ιδιαίτερες λατρείες τους, τις οποίες και μετέφεραν νοτιότερα και στα μικρασιατικά παράλια.

Στην Αιολίδα περιλαμβάνονταν επίσης η Τένεδος, όπου βρισκόταν η πόλη Αιολίς με το ιερό του Σμινθέως Απόλλωνος, και η Λέσβος, στην οποία στάθμευσαν οι Αιολείς πριν από τον αποικισμό τους στην Μικρά Ασία και ίδρυσαν τις πόλεις Μυτιλήνη, Πυρρά, Μήθυμνα, Αρίσβη, ‘Αντισσα και Ερεσό. Η Μικρασιατική Αιολίδα διακρινόταν στη βόρεια και τη νότια περιοχή. Κατά τον Στράβωνα (XIII, 582), η αποικία των Αιολέων στο βόρειο τμήμα της Μικρός Ασίας ήταν τέσσερις γενιές αρχαιότερη της ιωνικής και εκτεινόταν από «την Κυζικηνή έως τον Κώκο ποταμό και ακόμη μακρύτερα έως τον Έρμο».

Σε αυτήν υπήρχαν οι παράλιες πόλεις ‘Ασσος, Γάργαρα και ‘Ανταδρος και οι μεσογειακές Κεβρή, Σκήψις, Νεάνδρειακαι Πιτύεια. Η νότια περιοχή -που αποτελούσε και την κυρίως Αιολίδα-περιλάμβανε την παραλία μεταξύ του ποταμού Έρμου και του Λεκτού ακρωτηρίου. Σε αυτήν ανήκε έως τον 7ο αιώνα π.Χ. και η Σμύρνη, οπότε πέρασε στους Ίωνες και έτσι νοτιότερη πόλη απέμεινε η Κύμη, που ονομάστηκε Φρικωνίς από το όρος Φρίκος της Λοκρίδας, που ήταν και η μητρόπολη των αποίκων-κατοίκων της. ‘Αλλες πόλεις της νότιας αιολικής δωδεκάπολης ήταν το Νέον Τείχος, η Τήμνος, η Κίλλα, το Νότιον, η Αιγιρόεσσα, η Πιτάνη, οι Αιγαίες, η Μύρινα και η Γρύνεια, όπου βρισκόταν και το κοινό των Αιολέων.

Μετά από πολύμοχθους αγώνες, οι Αιολείς κατόρθωσαν να υπερισχύσουν των ντόπιων κατοίκων και να αξιοποιήσουν γεωργικά τη χώρα. Από νωρίς, όμως, άρχισαν να υφίστανται ενοχλήσεις από τους Φρύγες και τους Λυδούς, που τους υπέταξαν επί βασιλείας του Κροίσου (563-549 π.Χ.}, ενώ το 546 π.Χ., μετά την ήττα του Κροίσου από τον Κύρο, πέρασαν στους Πέρσες.Έτσι, κατά τους Μηδικούς πολέμους, οι Αιολείς αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν με 60 πλοία τον Ξέρξη στην εκστρατεία κατά της Ελλάδας.

Το 479 π.Χ., όμως, μετά τη ναυμαχία της Μυκάλης, ανέκτησαν την ελευθερία τους και έγιναν μέλη της Αθηναϊκής συμμαχίας. Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου (404 π.Χ.), η Αιολίδα υπήχθη στην κυριαρχία των Λακεδαιμονίων, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν στις πόλεις της ολιγαρχικά πολιτεύματα, και με την Ανταλκίδειο ειρήνη (387π.Χ.) πέρασε στους Πέρσες. Οι Αιολείς συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάπτυξη του ελληνικού πνευματικού πολιτισμού. Κάποτε μάλιστα υπήρξε και μία θεωρία ότι τα έπη του Ομήρου αρχικά συντέθηκαν στην αιολική διάλεκτο και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στην ιωνική. Βεβαίως, σήμερα αυτή η υπόθεση δεν ευσταθεί γλωσσολογικά, πάντως αναμφισβήτητα στην ομηρική γλώσσα υπάρχουν πολλές αιολικές επιδράσεις. Αιολικής καταγωγής υπήρξε και ο δημιουργός του διδακτικού έπους Ησίοδος, ο οποίος αναφέρει ότι ο πατέρας του Δια μετοίκησε από την Αιολίδα Κύμη στην ‘Ασκρη της Βοιωτίας. Ωστόσο, η πιο σημαντική προσφορά των Αιολέων ήταν η ανάπτυξη και η καλλιέργεια της μελικής ποίησης και της μουσικής.

Ο ΔΩΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ στην ‘Ασσο (530 π.χ.).

Η πόλη υπήρξε σημαντικό λιμάνι της αρχαίας Τρωάδας, απέναντι απο τη Μήθυμνα της Λέσβου, αποικία πιθανότατα των Λέσβιων του 7ου αιώνα π.χ.

Πηγή

helectra

Αλκαίος και Σαπφώ

Κατά τον 7ο αι. π.Χ. η πολιτική ζωή στη Λέσβο χαρακτηριζόταν από έντονες διαμάχες. Αρχικά κυριαρχούνταν από την οικογένεια των Πενθιλιδών. Προς τα τέλη του αιώνα όμως και άλλες αριστοκρατικές οικογένειες απέκτησαν δύναμη και βλέψεις για την εξουσία. Μέσα στην ταραγμένη εκείνη εποχή έκανε την εμφάνισή της στο νησί η λυρική ποίηση, ίσως για να εκφράσει τα έντονα συναισθήματα ή για να στρέψει τη σκέψη σε ατραπούς λιγότερο επώδυνες, όπως αυτές που βίωναν όσοι ασχολούνταν με τα κοινά.

Αλκαίος

Ο Αλκαίος καταγόταν από μία από αυτές τις αριστοκρατικές οικογένειες. Τα αδέρφια του είχαν συμμετάσχει στη δολοφονία του τυράννου Μελάγχρου. Ο ίδιος ο Αλκαίος αργότερα, μαζί με το μετέπειτα αισυμνήτη Πιττακό, είχε οργανώσει μια «εταιρεία», που ανέλαβε την εξόντωση του τυράννου Μυρσίλου. Η συνωμοσία έγινε γνωστή και οι συνωμότες εξορίστηκαν στην Πύρρα, από όπου και πάλι συνέχισαν τις προσπάθειές τους. Μάλιστα πρέπει να ζήτησαν οικονομική βοήθεια από τους Λυδούς, στο οποίο ο Πιττακός αντιτάχθηκε και αποσχίστηκε. Ο Αλκαίος θεώρησε τον Πιττακό προδότη και χρησιμοποίησε την ποίησή του για να τον μειώσει, χρησιμοποιώντας υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς: κακόπατρις (ταπεινής καταγωγής) και φύσκων (κοιλαράς) είναι μερικοί από αυτούς. Συχνά έχουμε την εντύπωση πως τα ποιήματά του είναι γραμμένα για να απαγγελθούν σε συμπόσια ομοϊδεατών, διασκεδάζοντάς τους με τη σάτιρα αλλά και την πικρία που εκφράζουν. Ο Αλκαίος εξορίστηκε για την αντικαθεστωτική του συμπεριφορά. Το ίδιο και ο αδερφός του και άλλοι διαφωνούντες.

Στα ποιήματα του Αλκαίου έχει θέση η αλληγορία: η εικόνα ενός πλοίου που παραδέρνει στην καταιγίδα συμβολίζει το κράτος που παραπαίει μέσα στην πολιτική κρίση και είναι μια εικόνα που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Ωστόσο, πολύ συχνό θέμα είναι αυτό της οινοποσίας. Τα ποιήματα του Αλκαίου είναι γραμμένα σε διαφορετικά μέτρα, με κύριο το ιαμβικό. Η διάλεκτος που χρησιμοποίησε ο Αλκαίος είναι η λεσβιακή αιολική, κάτι που φαίνεται να είναι και το κοινό του στοιχείο με την άλλη μεγάλη ποιήτρια της Λέσβου, τη Σαπφώ.

Σαπφώ

Η Σαπφώ ήταν περίπου σύγχρονή του και καταγόταν από την πόλη της Ερεσού. Ήταν θυγατέρα του Σκαμανδρωνύμου και της Κλεΐδος. Μεταγενέστερες πηγές αναφέρουν τα ονόματα των αδερφών της, καθώς και του συζύγου της, κάποιου Κερκύλλα από την Άνδρο. Αναφέρουν επίσης ότι η Σαπφώ είχε μια κόρη, την Κλεΐδα. Σύμφωνα με μια θεωρία, ο ανεκπλήρωτος έρωτάς της για το Φάονα την οδήγησε στην αυτοκτονία στο νησί της Λευκάδας, παράδοση που ανήκει μάλλον στη σφαίρα του μύθου.

Αυτό που μας αποκαλύπτει το Πάριο Χρονικό για τη Σαπφώ είναι πως η ποιήτρια εξορίστηκε στη Σικελία μεταξύ του 604-603 και του 596-595 π.Χ. Η ίδια περίοδος συμπίπτει με την ποιητική ακμή της. Από τα ποιήματά της ξεχωρίζουν τα επιθαλάμια: μικρά γαμήλια ποιήματα. Ο τύπος αυτός ποιημάτων, κατά τον Λέσκι, πήγαζε από τη λαϊκή λογοτεχνική παραγωγή, όμως η Σαπφώ κατάφερε να τα αναδείξει σε λόγια επιτεύγματα. Θεματολογικά το στοιχείο του έρωτα ξεχωρίζει, διανθισμένο με εξαιρετικά ωραίες εικόνες και άφθονο λυρισμό, έτσι που να ταιριάζει στην ψυχοσύνθεση νεαρών γυναικών, που όπως φαίνεται αποτελούσαν και το κοινό στο οποίο απευθυνόταν. Αυτό έχει δώσει λαβή για τη θεωρία του Willamowitz, σύμφωνα με την οποία η Σαπφώ ήταν δασκάλα σε τάξη κοριτσιών, κάτι που ωστόσο δεν τεκμηριώνεται από άλλα στοιχεία. Η ποίησή της άσκησε επίδραση ιδιαίτερα στους Λατίνους ποιητές. Στα Μεσαιωνικά και Νεότερα χρόνια αρκετοί τη χαρακτήρισαν πρόστυχη, καθώς στο έργο της διαφαίνεται ερωτικό στοιχείο προς το γυναικείο φύλο. Η μορφή της, από την άλλη πλευρά, εξιδανικεύτηκε και αποτυπώθηκε σε μία σειρά από αγάλματα (προτομές Περίνθου, Μαλιμπού, Πειραιά και Ηρακλείου).

Αυτό που μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα για τα ποιήματα της Σαπφώς και του Αλκαίου είναι ότι –πέρα από την αμφιλεγόμενη μερικές φορές ποιητική τους αξία– αποτελούν αντιπροσωπευτικό καθρέφτη της λεσβιακής κοινωνίας της Αρχαϊκής εποχής, ιδιαίτερα της αριστοκρατικής τάξης. Οι άντρες ζούσαν για τον πόλεμο και τα συμπόσια και περνούσαν αρκετές ώρες μαζί σε ομίλους που είχαν κοινωνικό χαρακτήρα, αλλά και πολιτικές βλέψεις. Οι γυναίκες, αντίστοιχα, ήταν καλλιεργημένες και σχημάτιζαν παρόμοιους ομίλους, μέσα στους οποίους προφανώς ασχολούνταν με τις τέχνες ή και με λόγιες συζητήσεις και δε δίσταζαν να έχουν πολιτική άποψη.

Πηγή

helectra