Βοήθησαν τους κατοίκους της περιοχής να επιβιώσουν σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες και σήμερα αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της ιστορίας του τόπου. Πρόκειται για τους τρεις νερόμυλους της Καρδίτσας, τους οποίους μελέτησε και κατέγραψε ο αρχιτέκτων-μηχανικός Δημήτρης Παλιούρας.
Ο νερόμυλος του Ζωγράφου βρίσκεται στη θέση «Μύλος» της κτηματικής περιφέρειας Παλαιοχωρίου του νομού Καρδίτσας, πλάι στο ρέμα Μπουμπουλίνας, παραπόταμου του Πάμισου ποταμού. Χτίστηκε το 1891, από τους μαστόρους Κωνσταντή, Ιωάννη και Αθανάσιο Ζούπα, με δαπάνη του Εφέντη Χρηστάκη Ζωγράφου, μεγαλοκτηματία της περιοχής, σύμφωνα με την κτητορική του επιγραφή, που βρίσκεται εντοιχισμένη πάνω από το υπέρθυρο της κύριας εισόδου.
Πρόκειται για ορθογώνιο κτίσμα με υπερυψωμένο ισόγειο και υπόγειο. Ο νερόμυλος είναι κατασκευασμένος από καλοδουλεμένη λιθοδομή από γκριζοπράσινο ψαμμόλιθο της περιοχής και είναι στεγασμένος με ξύλινη τετράκλινη στέγη, καλυμμένη με κεραμίδια βυζαντινού τύπου. Για τη λειτουργία του μύλου χρησιμοποιήθηκε ως κινητήρια δύναμη το νερό, το οποίο, μέσα από ένα ειδικό αυλάκι, κατευθυνόταν στην τουρμπίνα που βρισκόταν στον υπόγειο χώρο του μύλου και την έθετε σε κίνηση. Η τουρμπίνα, με ένα σύστημα αξόνων πάνω στους οποίους ήταν προσαρμοσμένες διάφορες τροχαλίες, που συνδέονταν μεταξύ τους με ιμάντες, έθετε σε λειτουργία τις μυλόπετρες, οι οποίες βρίσκονταν στο ισόγειο του κτιρίου.
Στο εσωτερικό του μύλου υπάρχουν και δύο παλιάς τεχνολογίας μηχανήματα: Ένα τριέρι για τον καθαρισμό του σιταριού από ξένες ύλες και ένα μπουράτο με το ειδικό μεταξωτό ύφασμα για το κοσκίνισμα του αλευριού. Το 1925, ο μύλος ανανεώθηκε με την τοποθέτηση δύο κυλινδρομηχανών και τη μετατροπή του από νερόμυλο σε κυλινδρόμυλο.
Δίπλα στο μύλο υπάρχουν και άλλες υδροκίνητες εγκαταστάσεις, οι οποίες ανανεώθηκαν μεταγενέστερα, όπως ντριστέλες (νεροτριβές), που χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα για τον καθαρισμό και την κατεργασία των μάλλινων υφαντών, καθώς και ένα πιο σύγχρονο βαφείο. Το 2000, ο νερόμυλος χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο, προκειμένου να προστατευτεί και στη συνέχεια να αναδειχτεί ως ένα από τα σημαντικότερα, προβιομηχανικής τεχνολογίας, νεότερα μνημεία του νομού Καρδίτσας.
Νερόμυλος Νικήτα Γκάλιου
Ο νερόμυλος του Νικήτα Γκάλιου βρίσκεται στον Άγιο Ακάκιο και είναι χτισμένος στο ρέμα «Μπακατσάνο», στην είσοδο του χωριού. Το ρέμα αυτό αποτελούσε παλαιότερα ιδανικό μυλότοπο και μέχρι πρόσφατα διατηρούνταν κατά μήκος του πολλές υδροκίνητες εγκαταστάσεις, όπως μύλοι, μαντάνια και ντριστέλες, τα ερείπια των οποίων διακρίνονται στις όχθες του. Ο νερόμυλος του Ν. Γκάλιου είναι σε λειτουργία μέχρι σήμερα, χωρίς μεταγενέστερες αλλοιώσεις και χωρίς καμιά σύγχρονη τεχνολογική επέμβαση.
Πρόκειται για απλό ορθογώνιο κτίσμα, ενώ το δάπεδο είναι από καλά πατημένο χώμα και στα αριστερά της εισόδου υπάρχει ένα μικρό πεζούλι, πάνω στο οποίο βρίσκεται μια πρωτόγονη εστία για την ετοιμασία του φαγητού και για τη θέρμανση του χώρου. Στο μέσον περίπου της νότιας πλευράς του κτιρίου είναι τοποθετημένος ο αλεστικός μηχανισμός, η λειτουργία του οποίου βασίζεται στην ελεγχόμενη παροχή νερού. Η διοχέτευση του νερού γίνεται με φράγματα στο ρέμα, τα οποία οδηγούν το νερό από την κοίτη του ρέματος στο μυλαύλακο και από εκεί στο λιθόκτιστο αγωγό, που βρίσκεται αρκετά ψηλότερα από την εγκατάσταση του μύλου.
Πέφτοντας το νερό με δύναμη από ψηλά θέτει σε περιστροφική κίνηση την οριζόντια φτερωτή, η οποία βρίσκεται στο κατώτερο μέρος του μύλου, στο εσωτερικό του τοξωτού αγωγού, το «ζουριό». Ο άξονας της φτερωτής θέτει σε κίνηση την κινητή μυλόπετρα, η οποία, γυρνώντας με ταχύτητα γύρω από τον άξονά της, τρίβει τα προϊόντα πάνω στη σταθερή μυλόπετρα που βρίσκεται ακριβώς κάτω της.
Η τροφοδοσία των προϊόντων γίνεται από μια ξύλινη κατασκευή, με ελεγχόμενο άνοιγμα, η οποία βρίσκεται ακριβώς πάνω από τις μυλόπετρες. Ανάλογα με το ύψος της υδατόπτωσης και την ταχύτητα που θα κινηθούν ο μυλόπετρες, σε συνδυασμό με την απόσταση που θα έχουν μεταξύ τους, έχουμε και το τελικό αποτέλεσμα της ποιότητας το αποτελέσματος.
Νερόμυλος Κέδρου
Ο νερόμυλος του Κέδρου βρίσκεται στην είσοδο του χωριού, στις όχθες του Ονόχωτου ποταμού και αποτελεί ιδιοκτησία του Δήμου. Πρόκειται για επίμηκες, ισόγειο και λιθόκτιστο κτήριο ορθογωνικής κάτοψης, στο οποίο παλαιότερα στεγάζονταν και άλλες δραστηριότητες, όπως νεροτριβές και μαντάνια, που σήμερα έχουν καταστραφεί.
Διαθέτει ξύλινη δίκλινη στέγη, καλυμμένη εν μέρει με κυματοειδείς λαμαρίνες, σε αντικατάσταση των κεραμιδιών που είχε παλαιότερα. Στο εσωτερικό του μύλου σώζεται ακέραιος και σε λειτουργία ο μηχανολογικός του εξοπλισμός, ο οποίος αποτελείται από δυο ζεύγη μυλόπετρες που βρίσκονται στο μέσον περίπου της ανατολικής πλευράς, ώστε η παραγωγική δυνατότητα του μύλου να είναι διπλάσια.
Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα υδροκίνητης, προβιομηχανικής εγκατάστασης, με οριζόντια φτερωτή, η λειτουργία της οποίας – όπως και στην προηγουμένη περίπτωση – βασίζεται στην ελεγχόμενη παροχή νερού, που με την πτώση του από ψηλά έθετε σε λειτουργία τους αλεστικούς μηχανισμούς.
Αποστόλης Ζώης
Πηγή: ΑΠΕ
helectra
Περιοδικον Ποικιλης Υλης 