Αιολική Γη

Αιολίδα, ονομάζεται το τμήμα των δυτικών παραλίων της Μ. Ασίας,  ανάμεσα στη Νότια Τρωάδα και τη Σμύρνη, όπου κατά τον πρώτο ελληνικό αποικισμό (11ος-10ος αιώνας π.Χ.) εγκαταστάθηκαν Θεσσαλοί και Βοιωτοί άποικοι, που ανήκαν στην Αιολική φυλή. Οι Αιολείς ήταν μία από τις τέσσερις φυλές στις οποίες διαιρούσαν το ελληνικό έθνος οι αρχαίοι (οι άλλες ήταν οι Ίωνες, οι Αχαιοί και οι Δωριείς). Τα πρωτοαιολικά φύλα, περί το 2000 π.Χ., κατέλαβαν τη Θεσσαλία, όπου διαμόρφωσαν την αιολική διάλεκτο και τις ιδιαίτερες λατρείες τους, τις οποίες και μετέφεραν νοτιότερα και στα μικρασιατικά παράλια.

Στην Αιολίδα περιλαμβάνονταν επίσης η Τένεδος, όπου βρισκόταν η πόλη Αιολίς με το ιερό του Σμινθέως Απόλλωνος, και η Λέσβος, στην οποία στάθμευσαν οι Αιολείς πριν από τον αποικισμό τους στην Μικρά Ασία και ίδρυσαν τις πόλεις Μυτιλήνη, Πυρρά, Μήθυμνα, Αρίσβη, ‘Αντισσα και Ερεσό. Η Μικρασιατική Αιολίδα διακρινόταν στη βόρεια και τη νότια περιοχή. Κατά τον Στράβωνα (XIII, 582), η αποικία των Αιολέων στο βόρειο τμήμα της Μικρός Ασίας ήταν τέσσερις γενιές αρχαιότερη της ιωνικής και εκτεινόταν από «την Κυζικηνή έως τον Κώκο ποταμό και ακόμη μακρύτερα έως τον Έρμο».

Σε αυτήν υπήρχαν οι παράλιες πόλεις ‘Ασσος, Γάργαρα και ‘Ανταδρος και οι μεσογειακές Κεβρή, Σκήψις, Νεάνδρειακαι Πιτύεια. Η νότια περιοχή -που αποτελούσε και την κυρίως Αιολίδα-περιλάμβανε την παραλία μεταξύ του ποταμού Έρμου και του Λεκτού ακρωτηρίου. Σε αυτήν ανήκε έως τον 7ο αιώνα π.Χ. και η Σμύρνη, οπότε πέρασε στους Ίωνες και έτσι νοτιότερη πόλη απέμεινε η Κύμη, που ονομάστηκε Φρικωνίς από το όρος Φρίκος της Λοκρίδας, που ήταν και η μητρόπολη των αποίκων-κατοίκων της. ‘Αλλες πόλεις της νότιας αιολικής δωδεκάπολης ήταν το Νέον Τείχος, η Τήμνος, η Κίλλα, το Νότιον, η Αιγιρόεσσα, η Πιτάνη, οι Αιγαίες, η Μύρινα και η Γρύνεια, όπου βρισκόταν και το κοινό των Αιολέων.

Μετά από πολύμοχθους αγώνες, οι Αιολείς κατόρθωσαν να υπερισχύσουν των ντόπιων κατοίκων και να αξιοποιήσουν γεωργικά τη χώρα. Από νωρίς, όμως, άρχισαν να υφίστανται ενοχλήσεις από τους Φρύγες και τους Λυδούς, που τους υπέταξαν επί βασιλείας του Κροίσου (563-549 π.Χ.}, ενώ το 546 π.Χ., μετά την ήττα του Κροίσου από τον Κύρο, πέρασαν στους Πέρσες.Έτσι, κατά τους Μηδικούς πολέμους, οι Αιολείς αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν με 60 πλοία τον Ξέρξη στην εκστρατεία κατά της Ελλάδας.

Το 479 π.Χ., όμως, μετά τη ναυμαχία της Μυκάλης, ανέκτησαν την ελευθερία τους και έγιναν μέλη της Αθηναϊκής συμμαχίας. Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου (404 π.Χ.), η Αιολίδα υπήχθη στην κυριαρχία των Λακεδαιμονίων, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν στις πόλεις της ολιγαρχικά πολιτεύματα, και με την Ανταλκίδειο ειρήνη (387π.Χ.) πέρασε στους Πέρσες. Οι Αιολείς συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάπτυξη του ελληνικού πνευματικού πολιτισμού. Κάποτε μάλιστα υπήρξε και μία θεωρία ότι τα έπη του Ομήρου αρχικά συντέθηκαν στην αιολική διάλεκτο και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στην ιωνική. Βεβαίως, σήμερα αυτή η υπόθεση δεν ευσταθεί γλωσσολογικά, πάντως αναμφισβήτητα στην ομηρική γλώσσα υπάρχουν πολλές αιολικές επιδράσεις. Αιολικής καταγωγής υπήρξε και ο δημιουργός του διδακτικού έπους Ησίοδος, ο οποίος αναφέρει ότι ο πατέρας του Δια μετοίκησε από την Αιολίδα Κύμη στην ‘Ασκρη της Βοιωτίας. Ωστόσο, η πιο σημαντική προσφορά των Αιολέων ήταν η ανάπτυξη και η καλλιέργεια της μελικής ποίησης και της μουσικής.

Ο ΔΩΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ στην ‘Ασσο (530 π.χ.).

Η πόλη υπήρξε σημαντικό λιμάνι της αρχαίας Τρωάδας, απέναντι απο τη Μήθυμνα της Λέσβου, αποικία πιθανότατα των Λέσβιων του 7ου αιώνα π.χ.

Πηγή

helectra

Η αληθινή ιστορία Κρητικοπούλας που δραπέτευσε από το χαρέμι του σουλτάνου

Λαλιγκιούλ- Το Ρουμπίνι του Βοσπόρου

Απόγονος της Κρητικοπούλας Λιλής, η οποία κατάφερε να δραπετεύσει από το χαρέμι του Σουλτάνου Αμπντουλαζίζ. Η ιστορία της Λιλής, γνωστής ως Λαλιγκιούλ, αποτελεί τον καμβά, πάνω στον οποίο εκτυλίσσεται η πλοκή του μυθιστορήματος «Λαλιγκιούλ- Το Ρουμπίνι του Βοσπόρου».

Η αληθινή ιστορία Κρητικοπούλας που δραπέτευσε από το χαρέμι του σουλτάνου, αποτυπώνεται σε λογοτεχνικό βιβλίο.

Μια ιστορία που μοιάζει με παραμύθι, αλλά βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και αφορά το θάρρος της Κρητικοπούλας Λιλής να δραπετεύσει από το χαρέμι του Σουλτάνου Αμπντουλαζίζ, αποτελεί τον καμβά, πάνω στον οποίο εκτυλίσσεται η πλοκή του μυθιστορήματος «Λαλιγκιούλ- Το Ρουμπίνι του Βοσπόρου». Συγγραφέας του μυθιστορήματος είναι η Χριστίνα Αλεξάνδρου, απευθείας απόγονος της ηρωικής Λιλής.

Το βιβλίο «Λαλιγκιούλ- Το Ρουμπίνι του Βοσπόρου» (εκδ. Ελφίλ) βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, που εκτυλίχθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα. Η κεντρική ηρωίδα του, Λιλή, απήχθη από δουλεμπόρους σε ηλικία 15 χρονών από τα Χανιά, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, και μεταφέρθηκε στο χαρέμι του Σουλτάνου Αμπντουλαζίζ στο ανάκτορο Ντολμά – Μπαχτσέ στην Κωνσταντινούπολη, όπου πήρε το όνομα «Λαλιγκιούλ» (δηλαδή ρουμπινί τριαντάφυλλο). Παρά την υψηλή θέση που κατάφερε να καταλάβει στο χαρέμι, δραπέτευσε με τη βοήθεια των αδερφών της, κρύφτηκε στην Ίμβρο και στη συνέχεια επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έζησε μια ευτυχισμένη ζωή.

Η Χριστίνα Αλεξάνδρου τόλμησε την πρώτη της συγγραφική προσπάθεια, μαθαίνοντας ότι η συναρπαστική αυτή ιστορία συνέβη στην πραγματικότητα και μάλιστα ηρωίδα ήταν η προγιαγιά της!«Όταν η θεία μου η Μαίρη (η μόνη που μίλαγε πολύ για τα παλιά) ήρθε από την Πόλη, άρχισε να μου διηγείται την ιστορία της γιαγιάς της. Ρωτώντας τη νεότερη γενιά κατάφερα να μαζέψω πληροφορίες για τη Λιλή και άρχισα κομμάτι-κομμάτι να συνθέτω την ιστορία», εξηγεί η συγγραφέας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η συγγραφέας αποκαλύπτει ότι προβληματίστηκε για αρκετό καιρό, εάν θα έπρεπε να γράψει μόνο όσα γνώριζε ως αληθινά γεγονότα ή να δημιουργήσει ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε αληθινή ιστορία. «Καθ’ ότι είμαι απόγονος της ηρωίδας μου, αισθανόμουν ότι έπρεπε να γράψω μόνο την αληθινή ιστορία της. Όταν τελικά άλλαξα τα πραγματικά επίθετα των ηρώων, κατάφερα να αποστασιοποιηθώ απ’ αυτούς», διευκρινίζει.

Η αναζήτηση στοιχείων για την προγιαγιά της Λιλής, τής πήρε περίπου δύο χρόνια. Οι περισσότερες μαρτυρίες ήταν προφορικές, ενώ κατάφερε να εντοπίσει και κάποια γραπτά στοιχεία από τα χαρτιά της οικογένειας. «Τα περισσότερα στοιχεία παρέμειναν ζωντανά στις μνήμες της οικογένειας. Ωστόσο, τότε δεν μιλούσαν πολύ. Το θεωρούσαν ντροπή να είσαι τουρκόσπορος. Έτσι, το βιβλίο δεν είναι παρά μικρές ιστορίες που έμαθα και έπρεπε να τις συνθέσω για να δημιουργήσω αυτό το μυθιστόρημα», τονίζει.

Εκτός από τις μαρτυρίες, η Χριστίνα Αλεξάνδρου κατάφερε να εντοπίσει και λιγοστά κειμήλια της Λιλής, όπως μια φωτογραφία της από επίσκεψή της στην Αίγυπτο, ένα κόσμημά της και ένα μικρό ασημένιο σκαλιστό αβγό, το οποίο στο μυθιστόρημα αποκτά ιδιαίτερη σημασία στο δρόμο της Λαλιγκιούλ προς την ελευθερία.

Ποια είναι, όμως, τελικά τα πραγματικά γεγονότα του μυθιστορήματος; «Η Λιλή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κρήτη, απ’ όπου πραγματικά την απήγαγαν, τη μετέφεραν στο χαρέμι του πασά και στη συνέχεια ως δώρο στο χαρέμι του Σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη. Δεν γνωρίζουμε, όμως, το όνομα που της έδωσαν εκεί, οπότε το Λαλιγκιούλ ήταν δική μου έμπνευση. Με το Σουλτάνο απέκτησε δύο παιδιά. Τα αδέρφια της έμαθαν ότι βρίσκεται εκεί κλεισμένη και πήγαν να τη σώσουν. Αφού την άρπαξαν από το παλάτι, την έκρυψαν για κάποια χρόνια στην Ίμβρο. Στη συνέχεια μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έζησε μια ευτυχισμένη ζωή. Φανταστικά είναι ορισμένα πρόσωπα του μυθιστορήματος, όπως ο χαμένος της γιος Οσμάν και οι έμπιστοι φίλοι της», τονίζει η κ. Αλεξάνδρου.

Το πραγματικό ταξίδι της Λιλής, από την εμπόλεμη Κρήτη, στα παλάτια της Κωνσταντινούπολης και στη συνέχεια στην Ίμβρο, τη Σμύρνη και ξανά στην Κωνσταντινούπολη, διανθίζεται με μυθιστορηματικές ίντριγκες μεταξύ των γυναικών του χαρεμιού, ρομαντικούς έρωτες και πλούσια δόση ανατολίτικης ατμόσφαιρας.

Επίσης, η ιστορία της Λιλής «χρωματίζεται» έντονα και από τα ιστορικά γεγονότα της εποχής της, την Κρητική επανάσταση, την ιστορία του Σουλτάνου Αμπντουλαζίζ, του πρώτου Οθωμανού Σουλτάνου που επισκέφθηκε τη Δυτική Ευρώπη, και το κίνημα των Νεότουρκων.

Η Χριστίνα Αλεξάνδρου, μέσα από το βιβλίο επιχειρεί να περάσει και μηνύματα για τη σύγχρονη γυναίκα που πρέπει να υπερπηδά τα εμπόδια της καθημερινότητας. «Ο άνθρωπος που δεν κάνει εκπτώσεις είναι διαχρονικός. Η Λιλή είναι μια διαχρονική γυναίκα», υπογραμμίζει.

Το μυθιστόρημα «Λαλιγκιούλ – Το ρουμπίνι του Βοσπόρου» είναι η πρώτη συγγραφική προσπάθεια της Χριστίνας Αλεξάνδρου, αλλά όχι η τελευταία, καθώς, όπως λέει, η συγκεκριμένη ιστορία την επηρέασε πολύ. Ήδη ετοιμάζει τη συνέχεια του βιβλίου, που αυτή τη φορά θα είναι εξολοκλήρου φανταστική και θα περιγράφει την παράλληλη διαδρομή του χαμένου γιου της Λιλής, του Οσμάν (που δεν ήταν υπαρκτό πρόσωπο) και θα εκτυλίσσεται στη Θεσσαλονίκη, την Κωνσταντινούπολη, το Παρίσι και τη Λάρισα. «Το μυθιστόρημα αυτό θα έχει να κάνει με τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και θα διαδραματίζεται στο μεγαλύτερο ποσοστό του στη ρομαντική Θεσσαλονίκη του τότε«, εξηγεί.

Μαρία Κουζινοπούλου

Πηγή: ΑΠΕ

helectra

ΘΕΟΦΙΛΟΣ: Ο μεγάλος Έλληνας Λαϊκός Ζωγράφος

Η γνωριμία με τον τεχνοκρίτη που επιμελήθηκε το Μουσείο του

Νέος φόρεσε μια φουστανέλα και έκτοτε δεν την έβγαλε ποτέ. Ο Θεόφιλος γεννήθηκε το 1867 στη Βαριά της Μυτιλήνης. Το επώνυμο δημιουργήθηκε όταν ένας πρόγονός του, ίσως ο παππούς του που λεγόταν Μιχάλης, επισκεπτόμενος τους Αγίους Τόπους έγινε Χατζής, και συνεπώς ονομάστηκε Χατζημιχάλης. Ύστερα μεταγράφηκε στην καθαρεύουσα σαν Χατζημιχαήλ. Ο παππούς, από την πλευρά της μητέρας του, ήταν αγιογράφος. Αυτός φορούσε σαλβάρια και εν γένει νησιώτικη φορεσιά.

Ο Θεόφιλος έμαθε λιγοστά  γράμματα. Χρησιμοποιούσε, γράφοντας, την καθαρεύουσα, αλλά αδόκιμα. Δεν ενδιαφερόταν για το σχολείο, ήταν κιόλας καλλιτέχνης. Τον τιμωρούσε ο δάσκαλος γιατί, ενώ εκείνος δίδασκε, ο Θεόφιλος έκανε σχέδια. Ήταν μικροκαμωμένος και διαρκώς αφηρημένος. Τον πήρε μαζί του, όχι ο παππούς ο ζωγράφος, αλλά ο αδελφός της μητέρας του που ήταν χτίστης και κοσμηματοπώλης, για να μάθει την τέχνη. Ο θείος αυτός έχτιζε σπίτια αλλά και τα ζωγράφιζε, τα διακοσμούσε. Τελικά, ο νεαρός έφυγε από τη Μυτιλήνη και πήγε στη Σμύρνη.

Η ΣΜΥΡΝΗ ήταν μια ελληνική μεγαλόπολη, πιο προοδευμένη από την ΑΘΗΝΑ της εποχής. Οι βιογράφοι του λένε ότι ήταν δεκαπεντάρης. Δεν ήξεραν γιατί φορούσε φουστανέλα. Πολλές εικασίες υπήρξαν. Το πιθανότερο ήταν πως πρώτη φορά φόρεσε στη Σμύρνη για εθνική επίδειξη. Ήταν πατριώτης;  Aσφαλώς. Ήταν  καλλιτέχνης; Χωρίς αμφιβολία. Μα αυτές ήταν οι θετικές  πλευρές του. Όμως ήταν υπερβολικός στις δηλώσεις του. Ήταν μυθομανής; Έτσι έλεγαν.

Τα έργα του, τα πιο πολλά, οφείλονται στην εγκατάστασή του στο Πήλιο. Στη δουλειά του ακολουθούσε απλή και ωραία σε αποτέλεσμα τεχνική. Όλη μαζί η δημιουργία του έδενε σε μια ενότητα. Ήταν, γράφουν «λαφρύς»; Δεν το δέχομαι. Αγράμματος ναι, αλλά τι σχέση έχει αυτό με το ταλέντο και την πηγαία διάθεση, την έμπνευση, τη δημιουργία; Φιλοξενήθηκε στα σπίτια των αδελφών του, και για να ανταποδώσει την φιλοξενία, ζωγράφισε τους τοίχους των σπιτιών τους. Δυστυχώς, κανείς από τους δικούς του δεν καταλάβαινε τη ζωγραφική του. Κατέληξε να κατοικήσει με τη μητέρα του σε ένα μικρό σπιτάκι σε μια άκρη της πόλης, που διέθετε μια καταπληκτική θέα, την οποία αποθανάτισε πολλές φορές με τα πινέλα του.

Η ζωγραφική του αφορούσε τον κύκλο του ’21, όμως το μεγαλύτερο μέρος της κλασικής  του δημιουργίας  αφορά στη λαϊκή ζωή και όχι τόσο στα περιστατικά της, όσο στις συνδετικές διασυνδέσεις της με την καθημερινή ζωή. Ζωγράφιζε θρησκευτικές εικόνες με σεβασμό. Ξεκινώντας από τους πρωτόπλαστους έως το Χριστό και τον Πιλάτο. Όμως, τελείως άλλα ήταν τα ανατολίτικα θέματα. Αυτά περιγράφουν τους Λαϊκούς ήρωες της Ανατολής. Παρουσιάζουν Τσερκέζους, Ζεϊμπέκηδες και Κούρδους. Ο Θεόφιλος στο Πήλιο δημιουργούσε κυρίως τοιχογραφίες για τα μικρομάγαζα. Και μετά άρχισε να ζωγραφίζει φορητούς πίνακες.

Είχε, όμως, απόλυτη γνώση σε ό,τι αφορά την τεχνολογία της τοιχογραφίας. Είχε  συλλάβει τη σωστή αίσθησή της δηλαδή, και απ’ εκεί του κοινωνικού προορισμού του έργου του. Έχει δύο περιόδους  τέχνης, την Πηλιορείτικη και την Μυτιληνιά. Ετοίμαζε την τελευταία περίοδο της ζωής του για τον τεχνοκρίτη Ελευθεριάδη – TERIADE – που ήταν Μυτιληνιός –Παριζιάνος, δηλαδή, για τις ελληνικές συνθήκες, πέρα από αστός. Ένα  σύνολο έργων που μας διαφωτίζει πάνω στις διαφορές που παρουσίαζαν οι εργασίες του αυτές, που γινόταν για τον TERIADE, σε σχέση με ό,τι ζωγράφιζε για τους λαϊκούς πελάτες του. Ας μην αρκεσθούμε σε κάποια απλή διάκριση ανάμεσα στη σημερινή συλλογή, αυτή που στεγάζεται στο Μουσείο που του έκανε ο συγχωριανός του τεχνοκρίτης, και το υπόλοιπο  έργο του.

Γνώρισα τον TERIADE ή Ελευθεριάδη όταν έκτιζε το Μουσείο. Πιθανολόγησαν οι θεαταί ότι τον Θεόφιλο τον οδήγησε με τις συμβουλές του, εκ του ότι η προσωπογραφία που του έκαμε ο Θεόφιλος, ήταν βασισμένη μόνο σε φωτογραφίες και κάρτες που του έδωσε για πρότυπα.

Ναι, γνώρισα τον TERIADE στα αλλεπάλληλα ταξίδια του στην Αθήνα. Ήταν ένας ακέραιος γνώστης και εκτιμητής έργων, ένας απόλυτα τεκμηριωμένος άνθρωπος, ο οποίος, ενώ ζούσε στην πόλη του φωτός, λάτρευε τον τόπο της καταγωγής του και, ως εκ τούτου, έκρινε με ανοιχτό μυαλό τον Ζωγράφο, αλλά έβλεπε με αγάπη και τον άνθρωπο. Στο απλόχωρο σπίτι του, στην Πέτρα της Μυτιλήνης, κρεμασμένα τα έργα του Θεόφιλου, όπως μου είπαν οι κοινοί μας φίλοι, στέκουν στη θωριά των ματιών του κάθε επισκέπτη και αντιπροσωπεύουν στιγμές από τις πιο ποικίλες του Θεόφιλου.

Γράφει ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ: «Επιστρέφοντας από την Αμερική, τον Ιούνιο του 1961, σταμάτησα για λίγες μέρες στο Παρίσι και, καθώς βγήκα να χαζέψω στους δρόμους, το πρώτο πράγμα που είδα ήταν, σε μια βιτρίνα βιβλιοπωλείου όπου συνήθιζα  να πηγαίνω άλλοτε, τη μεγάλη αφίσα της Έκθεσης του ΘΕΟΦΙΛΟΥ, που είχε ανοίξει ακριβώς εκείνη την εβδομάδα στις αίθουσες του ΛΟΥΒΡΟΥ. Η καρδιά μου άρχισε να χτυπά δυνατά. Ε, λοιπόν, ναι. Υπήρχε δικαιοσύνη σ’ αυτόν τον κόσμο». Μα, ο ζωγράφος είχε πεθάνει το 1934. Το Μουσείο τελείωσε. Ανάμεσα στη ΧΩΡΑ και στη ΒΑΡΙΑ, ο TERIADE αγόρασε ένα οικόπεδο και έκαμε πραγματικότητα ένα όνειρο. Το ΜΟΥΣΕΙΟ του ΘΕΟΦΙΛΟΥ. Μόλις τελείωσε, παραδόθηκε στο κοινό.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΦΩΤΙΑΔΟΥ

Πηγή: ΠΡΩΪΝΟΣ ΛΟΓΟΣ

helectra