Αμβροσία, νέκταρ θεών και θνητών, ελιξίριο μακροζωΐας, σύμβολο ευγονίας, καλλυντικό και ίαμα, κορωνίδα των γλυκισμάτων… Δεν υπάρχει γλυκιά τροφή που να έχει υμνηθεί από τον άνθρωπο όπως το μέλι και δεν υπάρχει έντομο που να έχει αγαπήσει ο άνθρωπος όσο τη μέλισσα.
Η Μέλισσα γράφει στον θαυμαστό πλανήτη μας ζωή 65-55 εκατομμυρίων χρόνων και η σχέση της με τον άνθρωπο χάνεται στα βάθη της νεολιθικής εποχής τουλάχιστον. Παρ’ όλα αυτά, πολλά από τα μυστήρια του ιερού εντόμου παραμένουν άλυτα, ενώ τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες της αναζωπύρωσης του επιστημονικού ενδιαφέροντος για τη μέλισσα. Αιτία γι’ αυτό το ενδιαφέρον είναι, δυστυχώς, ο αδυσώπητος νόμος της απώλειας που εσαεί μονολογεί «εκτιμάμε κάτι όταν το χάσουμε». Το παγκόσμιο πρόβλημα της κατάρρευσης των μελισσιών (CCD), ανέδειξε τα τελευταία χρόνια τις συνέπειες της επέμβασης στο γενετικό κώδικα της μέλισσας, της συρρίκνωσης και της αλλοίωσης των βιοτόπων απ’ όπου αντλεί τις πρώτες ύλες της, της αλόγιστης και ανεξέλεγκτης χρήσης φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων, τις επιπτώσεις της ανάπτυξης και της τεχνολογίας. Ένας πανάρχαιος και αειφόρος σύντροφος και ευεργέτης του ανθρώπου απειλείται από την απληστία του ευεργετηθέντος, με συνέπειες δυσοίωνες για το σύνολο της ζωής.
Στην Ελλάδα, το πρόβλημα έχει εμφανιστεί μόνο σποραδικά και σε έκταση που βάζει –για την ώρα- σε καθεστώς συναγερμού την μελισσοκομική κοινότητα. Η πλούσια χλωρίδα της ελληνικής γης, η ηλιοφάνεια, το κλίμα, η -συγκριτικά με τις χώρες τους δυτικού κόσμου- χαμηλή ανάπτυξη, είναι οι ισχυροί σύμμαχοι της εγχώριας παραγωγής. Τα προϊόντα της μέλισσας παραμένουν κορυφαία τροφή, μια γλυκιά πανάκεια απόλυτα φυσική που συγκεντρώνει θαυμαστό πλήθος θεραπευτικών ιδιοτήτων και θρεπτικές αξίες ανεκτίμητες. Το, δε, Ελληνικό Μέλι, με κάθε επισημότητα και αρμόδια παραδοχή, αναγνωρίζεται ως βασιλιάς στο είδος του παγκοσμίως.
«πάσι θεοίς μέλι»
Το καλύτερο στον κόσμο
Μέλι από τον τόπο σου
Μειλίχιος πειρασμός
Μέλισσα: μια «Υπερπαραγωγή» της φύσης
Ποιότητα εναντίον ποσότητας
Στην ελληνική αρχαιότητα η ζάχαρη έγινε γνωστή τον 4ο π.Χ. αιώνα όταν τα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανακάλυψαν το ζαχαροκάλαμο στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι και τον 18ο αιώνα μ.Χ. το μέλι ήταν το κυρίαρχο γλυκαντικό της ελληνικής διατροφής που είτε μόνο του είτε συμπληρώνοντας άλλα παρασκευάσματα, συνόδευε καθημερινά τα γεύματά μας. Μια σειρά από ασθένειες του καιρού μας πιθανότατα οφείλονται μεταξύ άλλων στο διαζύγιο της σύγχρονης ελληνικής διατροφής από το μέλι. Από την μυθική εποχή του πρώτου διδάξαντος την μελισσοκομική τέχνη, Αρισταίου, ως την μινωική Κρήτη και από τις πρώτες καταγραφές του Αριστοτέλη ως τις μέρες μας, το μέλι κέρδισε μια θέση στον ελληνικό πολιτισμό πλάι στο κορυφαίο τρίπτυχο ελιά-αμπέλι-σίτος. Η ελληνική σοφία υποκλίθηκε από νωρίς στο μεγαλείο της τέλεια οργανωμένης μητριαρχικής κοινωνίας που παράγει ένα προϊόν απαράμιλλο. Η Μέλισσα έγινε έμβλημα πόλεων, αποτυπώθηκε σε νομίσματα, έγινε κόσμημα αλλά και σύμβολο λατρείας.
Η Μέλισσα ήταν τροφός του Δία, ιέρεια της Δήμητρας αλλά και πολλών θηλυκών θεοτήτων του αρχαίου μας κόσμου ενώ ένα από τα προσωνύμια της Πυθίας ήταν Δελφία Μέλισσα, της δε Περσεφόνης «Μελιτώδης». Το μέλι ήταν η κύρια τροφή των Πυθαγορείων, ο Ιπποκράτης το συνιστούσε σε ασθενείς και υγιείς, ο Αριστοτέλης μας έδωσε τα πρώτα συγγράμματα για τη ζωή της μέλισσας και την μελισσοκομία, ο Θεόφραστος, ο Αθήναιος και πολλοί ακόμα επώνυμοι της αρχαιότητας αναφέρονται στις ευεργετικές του ιδιότητες. Οι ανασκαφές στα μινωικά κέντρα, στο Σέσκλο, τα μυκηναϊκά ευρήματα και η πληθώρα γραπτών αναφορών, φανερώνουν μια πλούσια και βαθιά σχέση των Ελλήνων με τη μέλισσα και την μελισσουργία.
Τη γνώση της ιδιότητας του μελιού σαν συντηρητικό, την συναντάμε ήδη στον τρωικό κύκλο όπου η σορός του Πάτροκλου συντηρήθηκε στο μέλι. Στη Σπάρτη η στρατιωτική αγωγή προέβλεπε ένα μήνα εκπαίδευσης στον Ταΰγετο όπου εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτές ετρέφοντο αποκλειστικά με μέλι (μήνας του μέλιτος). Μια μεγάλη ποικιλία υγρών και στερεών λιχουδιών με βάση το μέλι είναι ικανό στοιχείο για την απόδειξη της σπουδαιότητας που κατείχει το μέλι στην αρχαία διατροφή. Μελίκρατο, υδρόμελο, οξύμελο, οινόμελο, μηλόμελο, μελόρακο, πυραμοί, μελιτούντες, ίτριον, μυττωτό, πλακούντες, μελόπιτες και πολλά άλλα σκευάσματα είναι οι πρόγονοι λιχουδιών που και σήμερα επιβιώνουν είτε πιστά είτε σε εξελιγμένη εκδοχή στην παραδοσιακή μας διατροφή. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι μελομακάρονα, μελεκούνια, δίπλες, τηγανίτες, μπακλαβάδες, πιτάκια, παστέλια, χαλβάδες και τόσα άλλα γλυκά και εδέσματα της παράδοσής μας που έχουν ως γλυκαντικό το μέλι, είναι πολύ πιο υγιεινά από τους σύγχρονους λιπαρούς εισβολείς.
Η αρχαιότερη γηγενής φυλή μέλισσας στη χώρα μας είναι η Apis mellifera cekropia όπως μαρτυρεί και το όνομά της (από τον Κέκροπα) ενώ η Apis mellifera macedonica είναι αυτόχθων φυλή του ελληνικού Βορρά. Δυστυχώς, οι επεμβάσεις για «βελτίωση» της παραγωγικότητας απειλούν σοβαρά τις αυτόχθονες φυλές οι οποίες, μάλιστα, έχουν μεγαλύτερη αντοχή στις ιώσεις που απειλούν τα μελίσσια. [epathlo.gr]
helectra
Περιοδικον Ποικιλης Υλης 