Αθήναιος ο Ναυκράτιος ή Ναυκρατίτης

«Αρχή και ρίζα κάθε αγαθού,
είναι η ευχαρίστηση της γαστέρας
και τα σοφά και τ’ ανώτερα
που μ’ αυτή σχετίζονται».
Κανόνας γαστρονόμων

Ο Αθήναιος ο Ναυκράτιος ή Ναυκρατίτης ήταν σοφιστής, ρήτορας και γραμματικός που έζησε στο τέλος του 2ου με τις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ., επί Μάρκου Αυρηλίου και των διαδόχων του. Το κυριότερο έργο του είναι οι «Δειπνοσοφισταί» που αποτελείται από 15 συνολικά βιβλία, από τα οποία τα τρία πρώτα έχουν σωθεί μόνο αποσπασματικά. Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Αθηναίου είναι ότι διέσωσε τα ονόματα εκατοντάδων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων καθώς και αποσπάσματα από τα έργα τους.

Ελληνικό συμπόσιο, τοιχογραφία του 475 π. Χ.

Τώρα τι ακριβώς πραγματεύεται το έργο του οι «Δειπνοσοφιστές»:  Ο πλούσιος Ρωμαίος Λαρήνσιος, σύγχρονος του Αθηναίου, καλεί σε γεύμα 29 επιφανείς εκπροσώπους των επιστημών και της τέχνης της εποχής του. Εκπροσώπους της ανωτέρας τάξης: Ποιητές, γραμματικούς, φιλοσόφους, ρήτορες, μουσικούς και γιατρούς. Η συζήτηση που ξεδιπλώνεται στο συμπόσιο περιστρέφεται όχι μόνο γύρω από τις τέχνες και τις επιστήμες της εποχής, αλλά κυρίως γύρω από γαστρονομικές προτιμήσεις, την καλή ζωή (ευζωία), καθώς και γύρω από τα τα ήθη και έθιμα των αρχαίων Ελλήνων.

Έτσι διασώζονται,  ονόματα και αποσπάσματα έργων εκατοντάδων εκπροσώπων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Το όνομα μάλιστα της Λευκάδας πέφτει δυο φορές στο συμποσιακό τραπέζι. Τη μια όταν φημίζεται το εξαιρετικό κρασί του νησιού και την άλλη όταν έρχεται η συζήτηση στον Λευκάδιο Φιλόξενο, ποιητή και σύγχρονο του Τιμωνίδη που έγραψε και Δείπνον, του οποίου όμως σώζονται μόνον λείψανα.

Αθήναιου, «Δειπνοσοφισταί»

Μελετώντας το συγγραφικό έργο του Αθήναιου αντιλαμβάνεται κανείς πόσο ισχυρή μνήμη είχε και πόσο πολυμαθής ήταν (κινητή βιβλιοθήκη θα τον ονομάζαμε σήμερα). Σ’ αυτό συντέλεσε η ανεκτίμητη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας (την ίδρυσε, μαζί με το φημισμένο Μουσείο, ο Πτολεμαίος Α’ ο Λάγου ή Σωτήρ, στρατηγός του Αλεξάνδρου, ιδρυτής της δυναστείας των Λαγιδών, βασιλιάς της Αιγύπτου από το 304 έως το 283 π.Χ.), όπου είχαν συγκεντρωθεί όλα τα κείμενα τα γραμμένα στην ελληνική γλώσσα (υπολογίζονται γύρω στους 500.000 τόμους – τυλιγμένα φύλλα σε κύλινδρο) και στην οποία μελετούσε ώρες ατέλειωτες, για πολλά χρόνια. Από το έργο του διασώθηκαν μόνο αποσπάσματα, αλλά και μία σύνοψη, που γράφτηκε, από άγνωστο συγγραφέα, τον 11ο αιώνα.

Στο έργο του, ο πολυγραφότατος Αθήναιος, παραθέτει άπειρες πηγές και μεταφέρει απόψεις εκατοντάδων πολυμαθών και σοφών, διαφόρων εποχών, οι οποίοι, προφανώς, δεν είχαν ταύτιση απόψεων. Λέγεται, ότι το συνολικό του έργο, αναφέρεται σε 500 συγγραφείς και σε 1.500 έργα που έχουν χαθεί. Εάν το έργο του είχε διασωθεί ολόκληρο θα είχαμε μια πλήρη απαρίθμηση πολύτιμων και διαφωτιστικών πληροφοριών, μια πληρέστερη γνώση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και μια πλήρη απεικόνιση της εποχής του.

«Ο άνθρωπος, o πραγματικά ελεύθερος,
πρέπει ν’ απολαμβάνει τη ζωή του,
αλλιώς καλύτερα να χωθεί βαθιά μέσα στη γη,
ή από κάποιο βάραθρο να γκρεμιστεί
και να χαθεί, για πάντα, στα τάρταρα της γης».
Σλόγκαν του Αρχέστρατου

Πηγές: ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΑ ΝΕΑ & ΠΡΩΪΝΟΣ ΛΟΓΟΣ

HELECTRA